#title Bibliografia anarchii [fragment]
#author Max Nettlau
#LISTtitle Bibliografia anarchii
#SORTtopics klasycy, anarchizm w polsce
#date 1897
#source https://polishynell.wordpress.com/2020/07/29/pierwszy-polski-anarchista-w-polsce/ (roz. 29)
#lang pl
#pubdate 2022-10-26T11:23:43
#notes Tytuł oryginalny: *Bibliographie de l’anarchie* <br> Tłumaczenie i opracowanie krytyczne: Polishynell (roz. 28, 29)

** ROZDZIAŁ XXVIII. UKRAINA

Nie znam ukraińskiej literatury anarchistycznej[1]. Wiem, że socjaliści tej części Rosji i Austro-Węgier są federalistami *par excellence* i że przez pewien czas – czas «Hromady» w Genewie, «[[https://uk.wikipedia.org/wiki/Громадський_друг][Hromadskiego Druha]]» itp. w Galicji – M. Drahomanow, [[https://uk.wikipedia.org/wiki/Павлик_Михайло_Іванович][M. Pawłyk]], I. Franko, [[https://en.wikipedia.org/wiki/Serhiy_Podolynsky][S. Podoliński]] itd. byli, w teorii, bardzo bliscy anarchizmu, zachowując tą ważną różnicę, że anarchiści mają na względzie wyzwolenie całej ludzkości, podczas gdy ukraińscy socjaliści – nade wszystko Ukrainy. Od tamtej pory zaangażowani są w walce politycznej i stworzyli, przyjmując za organ czasopismo «[[https://uk.wikipedia.org/wiki/Народ_(часопис)][Narod]]», Ukraińską Partię Radykalną, wciąż skutecznie przeciwstawiając się doktrynerskiej socjaldemokracji, która chce nawrócić na marksizm galicyjskich chłopów.

** ROZDZIAŁ XXIX. POLSKA

Duch narodowy i patriotyczny jest od dawna obecny w Polakach i ciężko przywołać jako przykład przezwyciężenia tego ducha nikogo innego poza Walerym Mroczkowskim (h. Ostroga) patrz s. 44 {1}. Nawet usiłowania Bakunina od 1847 pozostały bezowocne i w 1872 uniemożliwiły mu porozumienie z Polakami z Zurychu co do redakcji polskiej gazety, do której nie napisał nic prócz [[https://pl.anarchistlibraries.net/library/michail-bakunin-program-towarzystwa-polskiego-socjalno-rewolucyjnego-w-zurychu][programu]] (patrz s. 49){2}.

Nie wiem, czy krakowski *Robotnik*{3} (zał. 4 I 1883) był libertariański, skoro w ówczesnych Austro-Węgrzech ruch anarchistyczny dopiero się rozwijał.

Od 1896 ukazuje się we Lwowie dość umiarkowanie anarchistyczne czasopsismo, *[[http://bazy.oss.wroc.pl/kzc/wyniki_op.php?OP-011789][Trybun ludowy]]* (5 I 1896). Ruch «niezawisłych socjalistów»{4}, który to poprzedzony i reprezentowany jest przez «[[https://fbc.pionier.net.pl/search#fq={!tag=dcterms_accessRights}dcterms_accessRights%3A%22Dost%C4%99p%20otwarty%22&fq=date%3A%5B1889-01-01T00%3A00%3A00Z%20TO%201892-12-31T23%3A59%3A59Z%5D&q=dcterms_isPartOf%3A%22Praca%20(Lw%C3%B3w%2C%201878-1883%2C%201886%2C%201890-1892)%22&sort=single_date%20desc][Pracę]]», «[[https://katalogi.uj.edu.pl/discovery/fulldisplay?docid=alma991001201429705067&context=L&vid=48OMNIS_UJA:uja][Młot]]» i «Socialist» (po niemiecku){5}, wydaje mi się częścią osobistej opozycji do liderów socjaldemokracji; jednak w tym czasie, [[https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/aleksander-skajewski][Aleksander Skajewski]] (już nieżyjący) rozpoczął propagowanie [[https://pl.anarchistlibraries.net/library/aleksander-skajewski-papiery-posmiertne][teorii anarchistycznej]], którego rezultat jest widoczny porównując «Trybuna ludowego» z poprzednikami.

5 XII 1896 w Londynie ukazał się *[[https://search.iisg.amsterdam/Record/1361198][Świt]]*, reklamowany jako dwutygodnik, od redaktora «Trybuna ludowego», Maurycego D. Jegera{6}.

Z broszur znam tylko dwa tłumaczenia:

Piotr Kropotkin: *Do Młodzieży* (*Aux jeunes gens*, seria «Biblioteczka Proletariata», II, Warszawa, 1883, str. 36, in-8<sup>o</sup>, wyd. podziemne)<br>
Bakunin: *Bóg i państwo* (*Dieu et L’Etat*), Genewa, 1889, patrz s. 47 {7}


[1] Drahomanow wspomina gdzieś czasopismo ukraińskie, niestety niewydane, które miało być pod wpływem idei Bakunina.

{1} Mroczkowski współwydał z Bakuninem „Przemówienia wygłoszone na kongresie berneńskim Ligi Pokoju i Wolności” w formie broszury w 1869 roku.
{2} Tam szczegóły o formacie wydania: str. 1, in-4<sup>o</sup>, bez daty i miejsca wydania.
{3} „Robotnik. Dwutygodnik poświęcony sprawom klas pracujących” (red. nacz. Kazimierz Janowski, wyd. Jan Schmiedhausen) – czasopismo partii Proletariat. Wydano cztery numery.
{4} „Niezawiśli socjaliści” – odniesienie do konfliktu na łamach SPD i PPSD na pocz. lat 90 XIX wieku między „młodymi” a władzami partyjnymi. Głównym przedstawicielem niemieckich niezawisłych był anarchista Gustav Landauer, zaś organem prasowym – berliński „Der Sozialist”, wydawany od 1891 roku. W Galicji najważniejszym z niezawisłych był [[https://pl.wikipedia.org/wiki/Ernest_Breiter][Ernest Teodor Breiter]] (pseud. J. L. Prawdzic), redaktor „Pracy” i publicysta w „Trybunie Ludowym”.
{5} Chodzi o czasopismo wydawane we Lwowie w 1893 roku. W komitecie redakcyjnym zasiadał Maurycy D. Jeger. Stan zachowania – nieznany. Źródło: Wojciech Goslar, *Jew, Worker, Anarchist: The Experience of Exclusion in Late Nineteenth-Century Austrian Galicia on an Example of Maurycy Jeger's Biography*, konferencja naukowa „Biografia i polityka”, [[https://www.youtube.com/watch?v=3A_QK2i3Kg0][sesja piąta]], Muzeum Historii Żydów Polskich, 1 XII 2019.
{6} Maurycy Dawid Jeger (ur. 4 IV 1871 we Lwowie, zm. po 1897), ps. M. D. Łowicz – żydowski wydawca prasy socjalistycznej. Więcej informacji w prelekcji Goslara.
{7} Szczegóły o formacie wydania: seria «Bibliotheka Walki Klas», I, Miscellanea, seria 1<sup>sza</sup>, Genewa, 1889, str. 58, in-8<sup>o</sup>