#cover g-r-grupa-robocza-zabic-mezczyzne-zabic-dominujace-2.png
#title Zabić [dominującego] mężczyznę
#author Grupa robocza "Zabić mężczyznę"
#SORTtopics jineoloji, feminizm, kurdystan
#source [[https://jineoloji.org/en/2022/03/08/pamphlet-killing-and-transforming-the-dominant-man-polish-translation/][jineoloji.org]]
#lang pl
#pubdate 2022-03-15T22:40:47
*** Kilka słów od tłumaczek
Przekazujemy do rąk polskich czytelniczek i
czytelników ważną i inspirującą lekturę, przygotowaną
przez Instytut Andrei Wolf, będący częścią Akademii
Jineolojî, która znajduje się na terenie Półnono-
Wschodniej Syrii. W polskich ruchach walczących o
sprawiedliwość społeczną w duchu antyautorytarnym
widzimy ogromną potrzebę głębokiego namysłu i
pracy nad opisanym tutaj zagadnieniem toksycznej
czy też dominującej męskości. Wiele problemów, z
którymi borykamy się na co dzień w naszym dążeniu
do zmiany, wynika z braku dogłębnej analizy wpływu
patriarchatu na nasze osobowości, relacje i sposoby
organizacji. Oraz braku narzędzi, żeby przekroczyć
te ograniczenia. Wierzymy, że lektura tej broszury
może wskazać konstruktywny kierunek rozwoju dla
nas wszystkich.
Tłumaczyłyśmy tę broszurę z języka angielskiego,
pozostając w bliskim kontakcie z autorkami tekstu,
żeby zachować jak największą wierność przekazanej
treści do oryginalnej intencji.
W czasie tłumaczenia napotkałyśmy rozliczne
problemy związane z nieprzekładalnością wielu
terminów na język polski. Częściowo trudność ta
wynikała ze specyfiki Ruchu Wyzwolenia Kurdystanu
(dalej opisywanego jako ruch), który w czasie ponad
40 lat swojego istnienia stworzył własną filozofię i
unikalny język, który ją opisuje.
Niektóre słowa, które w naszym kontekście mają
określone znaczenie, ruch kurdyjski używa w
innym znaczeniu. Warto dodać, że wiekszość
pojęć, które wypracował ruch, ma swoje źródło w
tureckim czy arabskim. Ten ostatni miał ogromny
wpływ na kształtowanie się świadomości i kultury
na Bliskim Wschodzie. Przykładem tego mogą być
takie słowa jak naród [natev], który ruch kurdyjski
używa zpełnie rozłącznie od ideologii państwowej
czy nacjonalistycznej, bardziej w rozumieniu
grupy ludzi mieszkających na jednym terenie,
dzielących wspólny język i kulturę, czy demokracja
- która tutaj nie ma znaczenia: systemu politycznego
wypracowanego na Zachodzie, ale raczej demokracji
radykalnie bezpośredniej, która włącza wszystkie
grupy zamieszkujące dany teren oraz zapewnia
im samorządność i zachowanie własnej kultury w
ramach większej wielokulturowej całości opartej o
rewolucyjne założenia.
Inny problem stanowią terminy ukute przez ruch,
których odpowiednik naturalnie nie istnieje w naszym
języku, a które stanowią o istocie filozofii ruchu.
Tłumaczenie tych terminów, które tutaj proponujemy,
należy traktować jako wstęp do dyskusji na ten temat
w poszukiwaniu lepszych określeń. Omówimy tutaj
kilka najważniejszych przykładów.
Podstawą relacji wewnątrz ruchu kurdyjskiego
hevalti, pochodząca od słowa heval
jest zasada hevalti
[przyjaciel]. Słowo to, w ciągu 40 lat działania
ruchu, zyskało nowe pogłębione znaczenie. Jest to
dużo więcej niż tradycyjnie rozumiana indywidualna
przyjaźń. Więcej niż przyjaźń oparta o wspólne
rewolucyjne działanie. Oznacza ona głęboki
wzajemny szacunek, zaufanie i odpowiedzialność za
osoby, z którymi podejmujemy walkę, niezależnie od
tego, czy te osoby są nam osobiście bliskie, czy je
lubimy czy widzimy je pierwszy raz w życiu, a może
nawet nigdy ich nie spotkałyśmy. Relacja ta, oparta
na miłości i wspólnym celu, jest podstawowym
wymogiem zbudowania silnego masowego ruchu,
który ma rewolucyjne dążenia i metody. Ponieważ
hevalti nie jest oparte o osobiste relacje, lecz o relację
wspólnotową, wynikającą z przynależności do ruchu,
umożliwia to wspólne działanie w najtrudniejszych
warunkach, niezależnie od różnic charakteru czy
poglądów. Co nie oznacza, że w ruchu nie ma
osobistych czy grupowych problemów wynikających
z wzajemnych relacji – ale ruch wypracował wiele
metod, które umożliwiają pracę nad tymi problemami,
przede wszystkim poprzez pracę nad własnym
charakterem. Dzięki temu osoby nie odchodzą z
ruchu w wyniku wewnętrznych konfliktów, ani też
ruch nie rozpada się nawet w wyniku silnych tarć i
różnic poglądów.
Innym wartym odnotowania terminem jest ideał
Welatparezi – obrony ziemi i miłości do swojej ziemi.
W Polsce (i generalnie na Zachodzie) większość
osób o lewicowych poglądach odrzuca przywiązanie
do kraju, jako element nierozerwalnie związany z
nacjonalizmem i tradycyjnym oraz prawicowym
systemem wartości. Ucząc się od ruchu kurdyjskiego,
widzimy jak wielką stratą dla ruchów rewolucyjnych
jest zawłaszczenie tych wartości przez ruch narodowy. Mogłybyśmy czerpać inspirację z ruchów
rdzennych, odbudowywać powiązania z ziemią
rodzinną [homeland] i odzyskać własną kulturę nie w
rozumieniu kultury patriotycznej czy narodowej, ale
kultury ludowej. Niezależnie od tego, co wmawiają
nam na lekcjach historii, większość naszych rodzin
pochodzi ze wsi, z uciskanej ludności chłopskiej,
która wszędzie na świecie kultywuje przywiązanie
do ziemi, do rytuałów powiązanych z porami roku
i kanonu wartości etycznych służących ochronie
życia wspólnoty. Tak jak Zapatystki, Mapucze,
Aborygeni, i setki innych ludów rdzennych na
wszystkich kontynentach, mogłybyśmy budować
naszą tożsamość rewolucyjną również w oparciu
o miłość do ziemi, która jest naszą Matką i bez
której nie istnieje życie. Nie oznacza to odrzucenia
ideałów walki międzynarodowej [ponad granicami].
W modelu proponowanym przez ruch kurdyjski
internacjonalizm jest rozumiany jako wspólna walka
na rzecz globalnej rewolucji, która jest zakorzeniona
w lokalnej kulturze i opiera się o lokalne walki, ruchy
i metody organizacji.
Inne trudne do przetłumaczenie terminy, które
pojawiają się w tej broszurze, to Kuştina Zilam
[Zabicie Dominującego Mężczyzny], Hevjiyana
Azad [Wolne Wspólne Życie] czy Şkestina Cins
[Przewrót Płciowy – w j. angielskim przetłumaczony
jako: Gender Rupture]. Terminy te są dokładnie
wyjaśnione w broszurze, nie będziemy więc tutaj
wchodzić w szczegóły. Liczymy jednak na to, że w
ramach dyskusji dookoła tych idei, wyłonią się lepsze
propozycje ich tłumaczenia na język polski.
Trzecim typem trudności, z którymi mierzyłyśmy
się jako tłumaczki,
jest zawłaszczenie i
skompromitowanie wielu terminów przez ustrój
komunistyczny [socrealistyczny] w Polsce. Z tego
powodu brakuje nam podstawowych terminów na
określenie osób i relacji między osobami, które
podejmują rewolucyjną walkę. Nasz rewolucyjny
słownik jest bardzo ubogi i częściowo przestarzały.
Brak nam neutralnych lub nie kojarzących się z owym minionym ustrojem lub z drugiej strony patriotyzmem nacjonalistycznym
określeń na: towarzysza/towarzyszkę walki [j.ang.: comrade],
bojownika/bojowniczkę [militant], ineternacjonalistę/
internacjonalistkę [internationalist], lud [people],
poległą/poległego [w kurd. Şehid – co dosłownie
oznacza męczennika, w ang. fallen lub martyr]. Ze
zdumieniem zdałyśmy sobie sprawę z tego, że w
języku polskim nie istnieje słowo, które opisuje
relację opartą o wspólną walkę [comradeship]. Tu
tłumaczymy to jako przyjaźń rewolucyjną, co jednak
nie oddaje istoty takiej relacji. Używamy też terminów
towarzysz/ka, lud, czy bojownik/czka, zdając sobie
sprawę z tego, że dla wielu polskich czytelniczek
będzie to stanowić trudność a może nawet zaporę
w przyswojeniu treści broszury bez negatywnego
nastawienia.
Ruch Wyzwolenia Kurdystanu w początkowych
latach
swojego
istnienia
inspirował
się
ideologią marksistowską, oraz socjalistycznymi,
antykolonialnymi ruchami i walkami narodowo-
wyzwoleńczymi. Na początku lat dwutysięcznych,
lider ruchu, Abdullah Öcalan, dokonał zwrotu w swojej
ideologii, nadając nowy kierunek całemu ruchowi.
Inspirując się m.in. pismami anarchistycznymi
i feministycznymi i ewaluując porażkę wielu
ruchów socjalistycznych w realizowaniu ideologii
wyzwolenia ludowego, odrzucił zarówno marksizm,
jak i ideę walki o własne państwo. W swojej analizie
zrozumiał również, że podstawą wszelkich opresji
jest patriarchat i że kluczowym elementem dla
wyzwolenia ludzkości, jest wyzwolenie kobiet.
Nowy paradygmat ruchu oparto więc o wyzwolenie
i emancypację kobiet, ekologię (zmianę relacji ludzi
z naturą) i radykalnie rozumianą demokrację. Jednak
słownik ruchu, który powstawał już 20 lat wcześniej,
nadal nosi w sobie wiele elementów pochodzących
ze słownika komunistycznego. Socjalizm jest tu
rozumiany nie poprzez jego państwowe realizacje
(np. w ZSRR czy Chińskiej Republice Ludowej),
a poprzez jego założenia: wolność ludzi do
samoorganizacji, przy zadbaniu o dobro społeczne.
Jako osoby pochodzące z kraju doświadczonego przez okupację sowiecką, w którym komunizm jest postrzegany jako system totalitarny, rozumiemy ogromny problem, jaki wynika z takiego zestawu
odniesień i skojarzeń. W Polsce słowa komunizm
i socjalizm są używane jako obelga, a określenie
marksizm kulturowy ma na celu kompromitację
niewygodnych
ideologii
(takich
jak
ruch
LGBTQI+ czy nawet feminizm). Rozumiemy
potencjalną niechęć u czytelnika czy czytelniczki
do skompromitowanych w naszym kraju terminów
komunistycznych czy odniesień do socjalizmu.
Na pierwszy rzut oka niektórych odstraszać mogą
wpływy marksistowskie na ruch kurdyjski (np. to,
że ruch ten organizuje się poprzez przynależność
do partii, wangardyzm i związane z tym hierarchie).
Tym niemniej ruch ten dokonuje ciągłych samoanaliz
i przeobrażeń, odbudowuje się za każdym razem na
nowo, stawiając kolejne kroki w drodze do wolności.
Nowy Paradygmat, w którym rola i sytuacja kobiet
są dla tego ruchu kwestiami centralnymi, jest tego
najlepszym dowodem.
Byłoby więc ogromną stratą odrzucenie doświadczeń,
analiz i wiedzy ruchu kurdyjskiego z powodu języka,
który nam kojarzy się ze skompromitowaną formą
ideologii komunistycznej. Rewolucja w Północno-
Wschodniej Syrii (popularnie zwanej Rożawą), nie
jest ani anarchistyczna, ani komunistyczna. Jest jedyna
w swoim rodzaju. Pełna sprzeczności i wyzwań, gdyż
postępowa ideologia ruchu ściera się tu z kulturą
opartą o klanowe wartości zbudowane np. wokół
islamu czy innej z obecnych tu religii (oczywiście
rewolucja jest też pod ciągłyn naciskiem atakującej Turcji, reżimu syryjskiego i Daiş, oraz polityki światowych mocarstw). W porównaniu jednak do tego, jak wygląda obecna sytuacja radykalnej lewicy
na Zachodzie, rewolucja w Rożawie jest realnym
szeroko zakrojonym społecznym eksperymentem, z którego możemy się ogromnie dużo nauczyć.
Problem braku języka rewolucyjnego w języku polskim pokazuje, jak bardzo nasze codzienne
działania odbiegają od wizji rewolucji jako realnego
celu, do którego powinnyśmy dążyć.
Jako ruchy, które dążą do radykalnie rozumianej
sprawiedliwości
społecznej
(atypatriarchalnej,
antykapitalistycznej, antyautorytarnej), musimy
sobie odpowiedzieć na pytanie, czy rewolucja jest
horyzontem naszej walki. Jeśli nasza odpowiedź
jest twierdząca, potrzebujemy stworzyć język, który
opisze te dążenia. Musimy odzyskać terminy i idee
przejęte przez ruch narodowy i skompromitowane
przez komunizm lub stworzyć nowe. Rewolucja
nie jest możliwa bez stworzenia języka i kultury
rewolucyjnej.
Pierwszym krokiem w tym kierunku może i
powinna być samoorganizacja kobiet oraz zabicie
dominującego mężczyzny, zarówno w nas samych
jak i w naszych sposobach myślenia i organizowania
się.
W ruchu kurdyjskim jedną z metod zmiany podejścia
do rozumienia przeszłości, odtworzenia połączenia z
historiami walki przeciwko dominującemu systemowi
w poszukiwaniu rewolucyjnego sposobu myślenia i
rozumienia jest Jineolojî – z której pochodzi niniejsza
broszura.
Liczymy na to, że znajdziecie w tej broszurze wiele
inspiracji, że będzie ona początkiem dyskusji i
organizowania się na szeroką rewolucyjną skalę.
Z rewolucyjnymi pozdrowieniami
Tłumaczki, luty 2022
PS. Jeśli macie propozycje na alternatywne
tłumaczenie wspomnianych tutaj terminów (lub innych, które pojawiają się w broszurze), piszcie do
nas na:
zabicmezczyzne@riseup.net
*** 1. O nas
**** Wprowadzenie do Instytutu im. Andrei Wolf oraz grupy roboczej "Zabić mężczyznę"
Praca ta powstała w efekcie dyskusji nad tym,
jak przezwyciężyć patriarchalną mentalność, a w
szczególności jak przekroczyć i zmienić schematy
patriarchalnych zachowań tak u naszych towarzyszy
jak i u mężczyzn w ogóle. Praca tej grupy roboczej
rozpoczęła się na wiosnę 2018 roku w Instytucie
Andrei Wolf w Rożawie. Kontynuowano ją do zimy
2020. Uczestniczyły w niej kobiety przybyłe do
Rożawy jako internacjonalistki z Południa, Wschodu
i Północy Europy.
Wszystkie borykałyśmy się z przypadkami seksizmu
w naszych różnych lewicowo-rewolucyjnych
kolektywach, które pokazały nam potrzebę pogłębienia
naszej walki przeciwko seksizmowi i patriarchatowi.
Zarówno w politycznych jak i osobistych relacjach, w
naszych organizacjach, kolektywach i społeczeństwie.
Nasze dyskusje w Instytucie Andrei Wolf stały się
okazją do jakże potrzebnego głębszego wglądu w
koncepcje Ruchu Wyzwolenia Kobiet w Kurdystanie
oraz w metody stosowane w procesie rewolucyjnym
w Północno-Wschodniej Syrii.
Instytut Andrei Wolf jest częścią Akademii Jineolojî[1].
Jego celem jest budowanie połączeń i wymiana wiedzy
na temat historii kobiet oraz ogólnoświatowej walki o
budowanie wolnego życia i wolnych społeczeństw.
W Rożawie Akademia Jineolojî powstała jako
część rewolucji. Instytut znajduje się na terenie
Autonomicznej Administracji Północno-Wschodniej
Syrii i działa jako ogólnoświatowa sieć.
Instytut Andrei Wolf został nazwany imieniem Şehîd[2] Ronahî - Andrei Wolf z Niemiec. Rewolucjonistki,
która włączyła się w walkę wyzwoleńczą Kurdystanu.
Şehîd Ronahî poległa na terenie Botan w Północnym Kurdystanie 23 Października 1998 roku.
Jineolojî powstała ze słowa jin – w języku kurmanjîî
oznaczającego kobietę (ma wspólne korzenie
ze słowem jiyan – życie) oraz greckim logos –
oznaczającym wiedzę, naukę. Jineolojî oznacza
naukę kobiet i życia. Zaproponował ją Abdullah
Öcalan jako alternatywną naukę i metodologię kobiet,
która może dostarczyć wiedzę i analizy potrzebne dla
wyzwolenia kobiet i społeczeństwa.
Akademie Jineolojî powstały we wszystkich czterech
częściach Kurdystanu, oraz w kilku innych krajach
na świecie, a w planach jest ich więcej. W Północno-
Wschodniej Syrii, Jineolojî jest częścią rewolucji
ludowej, w której kobiety są awangardą. Jineolojî
jest nauką i metodą rozumienia świata, znajdywania
prawdy i wyzwalania kobiet. Czerpie ona z pierwszej
kobiecej rewolucji, rewolucji neolitycznej w
Mezopotamii, kolebce cywilizacji. Jineolojî czerpie
także z doświadczeń oporu Kurdyjskiego Ruchu
Kobiet oraz jest spadkobierczynią kobiecych i
feministycznych walk na całym świecie.
Aby kobieca rewolucja mogła zwyciężyć, Jineolojî
stara się być źródłem wiedzy oraz uczyć się
rozwiązywania problemów kobiet i społeczeństwa.
Od 2017 kilka centrów badawczych, które realizują
te cele, zbudowano w takich miejscach jak Afrin,
Derik, Manbij, Kobane i Heseke. Fakultet Jineolojî
znajduje się też na Uniwersytecie Rożawy. Istnieją
grupy robocze Jineolojî, projekty i instytucje w wielu krajach, np Jineolojî Research Centre w Belgii czy Jineolojî Magazine wydawany w Turcji i północnym Kurdystanie.
*** 2. Dlaczego powstała ta broszura?
**** Wprowadzenie w tematykę i zawartość tej broszury
„Nie chodzi o analizowanie jednostki, ale społeczeństwa, nie momentu, ale historii.”
- Abdullah Öcalan
Zagadnienie wyzwolenia kobiet jest i było
fundamentalną kwestią wielu walk i ruchów na całym
świecie. Kobiety edukowały się, organizowały i
mobilizowały wspólnie by przeciwdziałać męskiej
dominacji i przemocy patriarchalnej. Podczas gdy
kobiety kwestionowały patriarchalne role i rozwijały
świadomość, wyłoniła się także potrzeba aby również
mężczyźni wzięli odpowiedzialność za walkę o
przezwyciężenie własnej patriarchalnej mentalności.
W tej broszurze przyjrzymy się koncepcji Kuştina Zilam („Zabić Mężczyznę”, czy „Zabić
Dominującego Mężczyznę”), pochodzącej z
Kurdyjskiego Ruchu Wyzwoleńczego, której celem
jest *Veguhartina Zilam* („Przemiana/Transformacja
Mężczyzny”). Przyjrzymy się historii tej koncepcji,
kontekstowi, w którym powstała i jej znaczeniu dla
rewolucji. Przyjrzymy się też pracy bell hooks nad
feminizmem i męskością oraz innym feministycznym
perspektywom, by odnaleźć wspólne wątki i lekcje.
Coraz więcej ruchów społecznych z szerokiego
spektrum zauważa, że jeśli nie przekroczymy
patriarchatu, który żyje w nas wszystkich, cały
pozostały rewolucyjny wysiłek zakończy się porażką.
To oznacza, że musimy rzucić wyzwanie wartościom
patriarchalnym i rolom, z którymi wyrosły/liśmy w
systemie i nosimy w sobie od tamtej pory. To dotyczy
mężczyzn ale także kobiet, oraz wielu innych form
ekspresji płci społecznej, które od zawsze istniały na
całym świecie, włączając w nie tożsamości *LGBTIQ+* .
W obrębie tej tematyki skupimy się na transformacji
mężczyzn, różnych rolach w tym procesie oraz
relacjach między płciami.
Te kwestie polityczne są zawsze głęboko osobiste
i mają źródła w najmniejszych i najbardziej
intymnych momentach. Dzień po dniu mierzymy
się z mężczyznami nie potrafiącymi traktować nas
z szacunkiem jako przyjaciółki czy towarzyszki lub
kochać nas w zdrowy sposób. Żyjemy w zagrożeniu
przemocą patriarchalną, często, a nawet częściej ze
strony osób nam najbliższych. Mężczyźni nawet
mniej są w stanie kochać siebie samych lub siebie
nawzajem. Częstokroć bezsilnie przyglądamy się,
jak ktoś wymierza tę przemoc w siebie samego.
Wzrost samobójstw w ostatnich latach jest ostateczną
ekspresją tego problemu. Według WHO, w 2016
samobójstwo było drugą wiodącą przyczyną zgonów
na świecie wśród mężczyzn w wieku 15-29 lat,
częstszą niż przemoc międzyludzka a rzadszą jedynie
od wypadków drogowych. Średnio dwa razy więcej
mężczyzn niż kobiet na świecie targa się na własne
życie[3].
Nasze społeczności i społeczeństwa znajdują się
w kryzysie, na który nie znamy jeszcze lekarstwa.
Samobójstwo ukochanego towarzysza w kolektywie,
w którym niektóre z nas się organizowały,
uświadomiło nam ogrom tego uniwersalnego bólu.
Odkryłyśmy, że brakuje nam metod pracy z tym
tematem w taki sposób, by przy okazji nie dochodziło
do zniszczenia politycznych struktur, obwiniania
kobiet czy sprawiania, że ludzie odchodzą.
Motywacja stojąca za napisaniem tej broszury
pochodzi raczej z osobistych doświadczeń i emocji niż
teorii i ideologii. Ideologia i organizowanie się dają
sposoby na upolitycznienie doświadczeń i uczuć oraz przetworzenie ich w coś pozytywnego. Potrzebujemy
uwspólnionych perspektyw aby nadawały kierunek naszej wspólnej walce.
Patriarchat nie jest domeną tylko mężczyzn. Patriarchalne zachowania pojawiają się u wszystkich płci. Ponieważ struktury władzy bazują na dominacji mężczyzny nad kobietą, te zachowania spotykamy głównie u mężczyzn i u nich są one również bardziej niebezpieczne. Ale mężczyźni mają także potencjał aby je pokonać i znaleźć inne formy interakcji ze światem. Mężczyźni mogą rozpocząć „zabijanie dominującego mężczyzny” w sobie samych. To określenie nie jest dosłowne. W rzeczywistości jest czymś przeciwnym do aktu samodestrukcji – oznacza proces ratowania siebie. Z pewnością oznacza to
długą i ciężką drogę. To oczywiste, że potrzebujemy narzędzi.
Ruchy feministyczne miały swój fundamentalny wkład w definiowanie patriarchatu i stawianie mu
oporu. bell hooks i inne osoby dokonały postępu w tych analizach, krytykując niedociągnięcia i
otwierając dyskusję na wpływ, jaki patriarchat wywiera na mężczyzn. Od późnych lat 80tych, Abdullah Öcalan, lider PKK, który został uwięziony w efekcie bezprawnej operacji tajnych służb w lutym 1999, w ramach swojej ideologii wyzwolenia postulował potrzebę zmiany mężczyzn aby zbudować wolne społeczeństwo. Tam właśnie pojawił się koncept Kuştina Zilam. Ruch Kobiet Kurdystanu zgromadził niezwykle cenną pulę doświadczeń podczas przekuwania tych idei w praktykę w
kontekście walki. Lekcje i wgląd w te doświadczenia, mosty, które możemy zbudować, inspiracje, które możemy z nich czerpać mają potencjał, by dokonać zmiany w naszych ruchach i naszych życiach.
*** 3. Czym jest patriarchat?
**** Definicja patriarchatu
Patriarchat jest potocznie rozumiany jako „rządy
mężczyzn”. W rzeczywistości jest to o wiele
bardziej skomplikowany i rozpowszechniony system
dominacji, relacji i myślenia. Patriarchat bazuje na
opresyjnej hierarchii, która umiejscawia mężczyznę
ponad kobietą, naturą i społeczeństwem, co ma
konsekwencje dla wszystkich. Etymologia słowa
patriarchat pokazuje, jak pojęcie to ukształtowało się
w czasie. Arché jest greckim słowem oznaczającym
początek, pierwszą zasadę; np archeologia oznacza
naukę o początkach. Dopiero z czasem słowo
arché zmieniło swoje znaczenie na: porządek,
dominację, normę. To znaczenie ukształtowało się
wraz z latynizacją greki, gdy patriarchalne struktury
społeczne stały się silniejsze i zostało połączone z
pater, oznaczającym ojca, ale także głowę rodziny.
Patriarchat jest systemem dominacji, który jest
podstawą wszystkich opresyjnych systemów. Jest
obecny w każdym momencie, w każdej międzyludzkiej
interakcji. Ma wpływ na psychologię, ale zawsze
związany jest ze strukturami władzy politycznej i ma
o wiele większy zasięg niż jednostka.
Często patriarchat ma największy wpływ na kobiety
i dzieci, poprzez ich interakcję z mężczyznami,
ponieważ patriarchat daje mężczyznom prawo do
zachowań przemocowych i opresyjnych. Aby jednak
móc zachowywać się w ten sposób, mężczyźni są
boleśnie odcinani od swojego człowieczeństwa. Co
więcej, kobiety także wykazują patriarchalne wartości
i zachowania, częstokroć po to, by móc dać sobie radę
w systemie, który idolizuje dominującą męskość.
Patriarchat jest czymś, czemu musimy wspólnie
stawić czoła, jeśli chcemy wolnego społeczeństwa.
Jeśli chcemy pokonać patriarchalną mentalność,
wzorce zachowań i role, musimy pomyśleć, jakim
mężczyzną byłby wolny mężczyzna, a także
zastanowić się, kim jest wolna kobieta, wolny
człowiek i wolne społeczeństwo. Jeśli chcemy zmienić
hierarchiczny i dwu-wymiarowy sposób, w jaki
widzimy kobietę, inne płcie i płeć w ogóle, musimy
także spojrzeć na mężczyznę i męskość. Jakie rodzaje
męskości są możliwe i jak możemy zmienić te, które
już istnieją? Jak mogłybyśmy wyobrazić sobie wolne
społeczeństwo bez płciowej opresji?
Dyskusje o zabiciu dominującego mężczyzny i
pokonaniu patriarchatu muszą być otwarte dla
wszystkich. Wola zmiany i wiara w to, że inni mogą się
zmienić, jest fundamentalna. Mężczyźni potrzebują
wykazać inicjatywę, współczucie, otwarcie i odwagę.
Jeśli wszystkie i wszyscy walczymy o wolne
społeczeństwo, to ważne jest, abyśmy walczyły
z właściwych powodów. Mężczyźni nie powinni
czuć się atakowani przez wyzwolenie kobiet; muszą
zrozumieć, że walczą też o swoje własne wyzwolenie
i że mogą aktywnie uczestniczyć w tej walce, rzucając
wyzwanie patriarchatowi w swoich własnych
osobowościach i relacjach.
Ruch Wyzwolenia Kurdystanu wypracował metody,
które mogą nam w tym pomóc. Praktyka *krytyki,
samokrytyki, platform* i analizy osobowości istnieje
po to, byśmy mogły pomagać sobie nawzajem w
rozwoju i zmianie. Pomagają nam rozmawiać o
sprawach, które często pozostają ukryte i dostrzec
wpływ patriarchatu i innych opresyjnych systemów
na nasze osobowości. Czasem sprawy te są ukryte,
bo patriarchalne kody wytworzyły tabu czy wstyd.
Czasem po prostu nie chcemy mówić o tym, co
obnaża naszą pozycję władzy i przywileje i co
rzuca im wyzwanie. Spoglądać jednak w głąb nas
samych jest fundamentalnym politycznym zadaniem;
tylko wtedy, gdy zrozumiemy, jakie mamy relacje
z tymi systemami [opresji], możemy je zacząć
dekonstruować i pokonywać.
Większość mężczyzn nie potrafi szczerze dyskutować
o swoich emocjach; to część patriarchalnej wersji
męskości. Ma to destrukcyjny wpływ na nich i ich
relacje. Ciągle usiłujemy osiągnąć niemożliwe
standardy stworzone przez patriarchat dla kobiet i
mężczyzn, chociaż te standardy tylko nas ranią i nie
są warte zachodu.
Efekty patriarchatu zaczynają się nawet przed
urodzeniem: pierwszym domem każdej osoby jest jej
matka. Część tego, co przekazuje swojemu dziecku,
to blizny powstałe w wyniku jej własnej historii tak
osobistej, jak i kolektywnej jako kobiety: kolonizacja
jej umysłu i ciała i opresja, której została poddana.
Patriarchalne praktyki porodowe i kontrola nad
ciałem kobiet oznacza, że wynurzamy się ze swoich matek prosto w kontynuację tej opresji.
Walka z patriarchatem to forma społecznej
samoobrony, sposób, by wykorzenić wojnę, gwałt
i opresję. Teoria i praktyka muszą się spotkać, by
wytworzyć nowe metody i strategie.
Konieczne jest, by już dziś znaleźć sposoby na
poradzenie sobie z przemocą uwarunkowaną płcią.
Obecnie w przypadku zaistnienia takiej przemocy,
system wymaga, żeby ofiara zwróciła się do państwa
[po pomoc]. Jednak państwo i inne dominujące
systemy bazują na patriarchacie i ostatecznie nigdy
nie dadzą ochrony ani odpowiedzi na przemoc
ze względu na płeć. Jest sprawą fundamentalną,
abyśmy stworzyły mechanizmy dla osiągnięcia
sprawiedliwości i zadośćuczynienia, kryteria
samoobrony, wykształciły własne rozumienie i
zbudowały alternatywne struktury. Wiele alternatyw
już istnieje i możemy je rozwijać, zawsze mając na celu
wykraczanie poza jednostkowe przypadki dominacji.
Prawdziwą zemstą jest stworzenie społeczeństwa
wolnego od patriarchatu. System nie da nam do tego
narzędzi, musimy więc zbudować je same.
**** Neolityczne i matriarchalne społeczeństwa jako przykłady alternatyw
Walka z patriarchatem wymaga kierunku i
zaangażowania w poszukiwanie tego, kim naprawdę
jesteśmy, które mogłoby posłużyć jako fundament dla
wolnych relacji i wolnego społeczeństwa. Patriarchat
nie jest ani stanem naturalnym, ani przeznaczeniem.
Społeczeństwo matriarchalne w Mezopotamii istniało
od początków istnienia społeczeństwa do około 5000
lat temu, a w innych częściach świata społeczeństwa
i kultury zorganizowane wokół centralnej pozycji
matki przetrwały nawet dłużej. Gdy patriarchat, własność prywatna, oraz państwo po raz pierwszy
pojawiły się w formie modelu państw Sumeryjskich,
męskie elity, włącznie z kapłanami i wyłaniającymi
się siłami wojskowymi, odebrały władzę strukturom
matriarchalnym. Odcięły one społeczeństwo od jego
korzeni w naturze, a stwarzając opresję spowodowały
brak równowagi. W języku sumeryjskim wolność
to Amargi, co oznacza „powrót do matki”. Słowo
nawiązuje w ten sposób do pamięci o utraconym
życiu społecznym matriarchalnych społeczeństw, zbudowanych w oparciu o wspólnotę materialną i wspólnotowe wartości.
W czasach neolitycznych, a także wcześniej, ludzkie społeczeństwo zorganizowane było w klanach i
plemionach. Neolityczna rewolucja była radykalną zmianą z kultury łowiecko-zbierackiej w agrarną i osiadłą, co w rezultacie spowodowało rozkwit wiedzy, sztuki, systemu sprawiedliwości, ekonomii daru, moralności, polityki, gotowania oraz używania narzędzi. To były kamienie węgielne pod budowę społeczeństwa, jakie znamy teraz. To była kobieca
rewolucja.
Społeczeństwa neolityczne, gdzie matki były w centrum życia społecznego, były zakorzenione w naturze i bazowały na równościowym podziale zadań oraz naturalnym autorytecie kobiet i starszyzny. Grupy żyły w oparciu o matrylinearne więzi krwi. Era neolityczna rozciągała się w czasie inaczej w różnych zakątkach Ziemii[4], a jej społeczne formy
różniły się tak, jak dziś różnią się one w istniejących
społeczeństwach matriarchalnych. Tym niemniej
niektóre ich elementy są wspólne.
W społeczeństwach matriarchalnych kobiety
zajmowały się ekonomią, która była oparta na
pomocy wzajemnej - relacji dawania i brania, tak
między ludźmi jak i między ludźmi a naturą. Dobra
były dystrybuowane ze względu na potrzeby, nie
stanowiły własności prywatnej. Kobiety zajmowały
się też opieką nad zdrowiem, dbały o społeczność
czy rozwiązywały konflikty. Matka Natura była
centrum duchowego życia. Boginie – Matki dawały i
przemieniały życie.
Cechy
matriarchalnych
społeczeństw
były
przedmiotem wielu badań. Niemiecka badaczka
i
filozofka
Heidi
Goettner-Abendroth
w
„Społeczeństwach Pokoju” dokumentuje setki
przykładów takich społeczeństw, minionych i
obecnych[5]. W Chinach do dziś istnieje Mosuo
a w Indonezji 4 milionowa Minangkabau. Te przykłady poddane zostały wpływom patriarchatu i monoteistycznych religii, kapitalizmu i turyzmu,
przez co straciły niektóre ze swoich oryginalnych cech, ale w ich centrum ciągle pozostaje kobieta.
Rośnie też liczba osób zgadzających się z teorią, że,
cofając się nawet dalej w ewolucji człowieka – to
„kobiece” cechy takie jak towarzyskość i zdolność
wzajemnego zrozumienia, które były kluczowe dla naszego przetrwania – są cechami definiującymi nasz gatunek[6].
Jest wiele różnych teorii na temat tego, jak i
dlaczego pojawił się patriarchat. Mają one związek z rozpoznaniem biologicznego ojcostwa, które to zmieniło i zakłóciło dotychczasowe role w życiu zadań społeczności. To zaś wiązało się z ustanowieniem własności prywatnej i potrzebą ojca by wiedzieć, które z dzieci „należą do niego”, i komu mógłby w w związku z tym przekazać własność.
„Prymitywny socjalizm, charakteryzujący się
równością i wolnością, mógł działać, bo społeczna
moralność porządku matriarchalnego nie pozwalała
na posiadanie, które jest głównym czynnikiem
odpowiedzialnym za pogłębianie się podziałów
społecznych...”[7]
„Podczas gdy moralność patriarchalna legitymizuje
akumulację i toruje drogę do własności, moralność
wspólnotowego społeczeństwa potępia akumulację
nadwyżek i traktuje je jako źródło wszelkiego zła,
nakłaniając do rozdystrybuowania dóbr. Wewnętrzna
harmonia w społeczeństwie stopniowo ulega
pogorszeniu, a napięcia narastają.”[8]
W tym kontekście kobieta została sprowadzona do
własności mężczyzny jako jego żona. To co prywatne
i to co publiczne zostało rozdzielone. To pozwoliło,
aby kobieta została zamknięta w obrębie domostwa,
podczas gdy dominujący mężczyzna podbijał i
kształtował sferę publiczną. W ten sposób kobiety
stały się pierwszymi niewolnicami, w mini-państwie
– rodzinie, gdzie władzę przejął ojciec. Patriarchat
ustanowił mężczyznę centrum podejmowania
decyzji, definiowania prawdy, pisania własnej wersji
historii oraz sprawowania władzy nad wszystkimi
pozostałymi istotami.
„...wszystkie
pozostałe
formy
niewolnictwa
były wdrażane na bazie udomowienia kobiet
(housewifizacji[9]). Udomowienie kobiet nie ma
jedynie na celu odtworzenia jednostki jako obiektu
seksualnego; nie wynika z cech biologicznych.
Udomowienie kobiet jest w swej istocie społecznym
procesem, który godzi w całe społeczeństwo.”[10]
Około 4000 p.n.e. wielkie zmiany klimatu wymogły
migrację na dużej części społeczeństwa ludzkiego.
Migracjom przewodzili głównie mężczyźni,
co spowodowało oddalenie się od wartości
matriarchalnych.[11] Mężczyźni rywalizowali o władzę
i toczyli wojny terytorialne. Postać myśliwego
połączyła siły z postacią mędrca i szamana,
przejmując kontrolę nad naturalnym społeczeństwem
i systematyzując przemoc. Dało to podstawy dla
wojska (myśliwy), monoteistycznej religii skupionej
wokół męskiego boga (szaman, kapłan) oraz państwa
(mędrzec). Wytwory oraz dziedzictwo wspólnotowej
organizacji zostały przejęte i zmienione pod rządami
dominującego mężczyzny.
Różne warunki geograficzne, okresy i kultury
sprawiły, że ten ogólny wzorzec przybrał odmienne
postacie w różnych miejscach, co pozwala zrozumieć
różne ekspresje patriarchatu na świecie, mimo jego
wspólnych korzeni.
**** Pprzewroty płciowe w historii
Kluczowe momenty w rozwoju patriarchatu, takie
jak odejście od struktur matriarchalnych, możemy
zdefiniować jako **przewroty płciowe** . Miały one
miejsce wraz z pojawieniem się lub wzmocnieniem
innych form ucisku, bowiem patriarchat jest glebą,
na której wyrastają inne opresje. Pierwszy przewrót
rozpoczął się wraz z pierwszą reprezentacją
*kobietobójstwa* w historii: w micie założycielskim
starożytnego imperium Babilońskiego. Najstarsze
tablice przedstawiające ten mit to Emuna Elisz i
datuje się je na 700 lat p.n.e., a sam mit może sięgać
ok 2000 lat p.n.e..[12] To pierwszy odnotowany opis
ataku na kulturę bogini-matki, która była sercem
matriarchalnego społeczeństwa. Bogini Tiamat (w
Sumeryjskim Ti oznacza życie a Ama matkę) zostaje
zabita i rozczłonkowana na kawałki przez boga
Marduka, jej syna. Od tamtej pory mitologia wypełniła
się bogami zabijającymi boginie-matki, których ciała
następnie rozczłonkowywali, by stworzyć świat.
Rola, znaczenie i duch kobiet zostały zdeptane. W
miejsce społeczności o harmonijnej wielości głosów
powstało „monofoniczne męskie społeczeństwo”[13].
**Drugi przewrót płciowy** charakteryzują narodziny monoteistycznych religii (Judaizmu, Chrześcijaństwa
i Islamu) bazujących na istnieniu jednego męskiego
boga. Kobiety zostały obsadzone w kompletnie
drugorzędnej roli. Zgodnie z narracją świętych ksiąg:
Tory, Biblii i Koranu mężczyzna został stworzony
jako pierwszy. Kobieta została stworzona później z
żebra mężczyzny, dla jego przyjemności, aby mu się
podporządkować i służyć. Karą za grzechy Ewy ma
być cierpienie kobiet podczas porodu. Apostoł Paweł
deklarował: „Kobieta niechaj się uczy w cichości
z całym poddaniem się. Nauczać zaś kobiecie nie
pozwalam ani też przewodzić nad mężem lecz [chcę,
by] trwała w cichości. Albowiem Adam został
pierwszy ukształtowany, potem - Ewa. I nie Adam
został zwiedziony, lecz zwiedziona kobieta popadła w
przestępstwo. Zbawiona zaś zostanie przez rodzenie
dzieci; [będą zbawione wszystkie], jeśli wytrwają w
wierze i miłości, i uświęceniu - z umiarem.”[14]
Ustanowiono
niekwestionowany
hierarchiczny
porządek, w którym mężczyźni mieli prawo do
panowania nad kobietami i światem: „Żony niechaj
będą poddane swym mężom, jak Panu, bo mąż
jest głową żony, jak i Chrystus - Głową Kościoła:
On - Zbawca Ciała. Lecz jak Kościół poddany jest
Chrystusowi, tak i żony mężom - we wszystkim.”[15]
Ten pogląd ukształtował kulturę chrześcijańską
i w ten sposób zdefiniował też wszystkie relacje
w społeczeństwach *Zachodu* . Z biegiem historii
tak etyka, kultura, jak i społeczne relacje zostały
zbudowane na ucisku kobiet. Oświecenie i reformacja
przyczyniły się do rozpowszechnienia i pogłębienia
wiedzy, ale także do umocnienia patriarchalnych norm.
Kluczowi myśliciele i filozofowie tych czasów, tacy
jak René Descartes, Francis Bacon i Martin Luther,
widzieli mężczyznę jako dominującego nad światem
i kobietami. Voltaire powiedział: „Kobieta, która jest
głupia w miły sposób, jest błogosławieństwem od nieba”.
Dużą rolę odegrała w tym nauka pozytywistyczna. Rozwinęła ona mentalność, dzielącą świat na aktywny podmiot (którym w praktyce był patriarchalny mężczyźnie. Żadne żądanie wolności i równości nie
mężczyzna) i pasywne obiekty, które należy kontrolować i definiować. Kobiety i świat przyrody
zostały uwięzione w tej pasywności. Kobiecość
stała się zdegradowanym przeciwieństwem cenionej
męskości. W dominującym światopoglądzie
pozytywistycznej nauki, obie te kategorie rozciągnięto
na każdy aspekt życia, zapewniając warunki dla
wyzysku i opresji.
Polowania na czarownice w średniowiecznej i
oświeceniowej Europie były trwającą 300 lat
systematyczną masakrą kobiet, feminobójstwem.
Kobiety były zabijane tak fizycznie, jak i w swojej
tożsamości, duchu i roli społecznej. Kobiety stanowiły
zagrożenie dla władzy kościelnej i państwowej,
a przede wszystkim dla rozwoju kapitalizmu.
Wynikało to z ich ważnej roli w społeczeństwie,
ich wiedzy medycznej i ich połączenia z naturą, tak
praktycznego, jak i symbolicznego. Mężczyźni, o
których mówiono, że zachowują się jak kobiety,
lub jakiekolwiek osoby wykraczające poza
patriarchalne normy płciowe lub seksualne, również
był więzione i zabijane. Tylko pasywna i uległa
kobieta mogła zostać zaakceptowana. Bycie głośną,
niezależną, posiadającą wiedzę, nonkonformistyczną,
zorganizowaną i ważną dla społeczności kobietą
mogło być powodem wyroku śmierci. Miało to
katastrofalne skutki dla społeczeństwa i dla kobiecej
solidarności. Psychologiczne konsekwencje polowań
na czarownice i społeczne spustoszenie, które
one spowodowały, są nadal silnie odczuwane w
całym społeczeństwie. Kolonializm rozprzestrzenił
polowania na czarownice na cały świat. Były one
skierowane przeciwko rdzennym społecznościom,
gdziekolwiek chciały się wedrzeć szpony kapitalizmu,
kościoła i państwa. Wszędzie na świecie, gdzie
kapitalizm akumuluje ziemię, własność i dusze,
polowania na czarownice trwają po dziś dzień.
Te przewroty w historii wymierzone były w wolną
tożsamość, wolę i bycie kobiet, ale także wepchnęły
mężczyzn w ściśle ograniczone, dominujące role.
Abdullah Öcalan przekonuje, że „ **trzeci przewrót płciowy** tym razem musi być skierowany przeciwko
mężczyźnie. Żadne żądanie wolności i równości nie może się wypełnić ani mieć znaczenia bez równości płci. Najtrwalszym i najbardziej wszechstronnym elementem demokratyzacji jest wolność kobiety. [...]
Wielki marsz na korzyść kobiety musi się również odbywać w sposób odpowiadający jej historii. Po głębokich upadkach następują wielkie wzloty.”[16]
Ten trzeci przewrót płciowy rozpoczął się od nowych przejawów dawnych zmagań z patriarchatem. Dzisiejsze czasy wyróżniają się politycznymi ruchami prowadzonymi przez kobiety, takimi jak feminizm, powstania przeciw feminobójstwom, czy walki o wyzwolenie kobiet na całym świecie. Walka kobiet z Kurdystanu jest również częścią tej trwającej drugiej rewolucji kobiet. Celem jest przezwyciężenie patriarchat poprzez stworzenie wolnego społeczeństwa opartego o wartości wspólnotowe, zerwanie z podziałem podmiot-przedmiot, z fragmentacją życia, podziałem na publiczne i prywatne, z uciskiem i hierarchiczną mentalnością. Jest to powrót do naszych korzeni, amargi, i powrót do wspólnotowej wolności.
**** Patriarchat w naszych życiach i emocjach
Ta walka zaczyna się od zrozumienia, jak głęboko
patriarchat zakorzeniony jest w społeczeństwie,
polityce, kulturze, uczuciach, działaniach i relacjach.
Żadna jednostka nie jest poza zasięgiem jego wpływu.
Patriarchat stworzył wartości i nadał ludziom
cechy charakteru, to on ukształtował sposób, w jaki
rozumiemy miłość, świat i siebie samych jako istoty
ludzkie. Tkwi głęboko w naszym języku, myśleniu i
osobowościach, obecny we wszystkim, od globalnej
polityki po intymne relacje. Nawet gdy poszczególne
osoby odrzucały patriarchalne role, obecny system
kapitalistyczny często był w stanie wchłonąć formy
ich oporu i przekształcić je w nowe tożsamości, które
przynoszą korzyści konsumpcjonizmowi.
Patriarchat tworzy nieelastyczne, wąsko zdefiniowane
tożsamości i umieszcza je w ustalonych hierarchiach
i spolaryzowanych parach: aktywny/pasywna,
ciemiężca/uciskana, mężczyzna/kobieta. Składa
puste obietnice szczęścia, jeśli tylko uda nam się
wystarczająco dobrze dopasować do tych ról. Daje
dominującej męskości władzę i przywileje. Męskie
tożsamości nie są wolne, ale mimo to mężczyźni
są o wiele bardziej skłonni wspierać patriarchalne
struktury, ponieważ dają im one władzę i ponieważ ta
władza jest wszystkim, co mają.
Jineolojî rozumie, że mężczyźni i kobiety posiadają biologiczne aspekty, ale twierdzi, że to nie wystarczy, by zrozumieć płeć dzisiaj. Społeczne i historyczne
aspekty są równie ważne, a sposób, w jaki sam
patriarchat zdefiniował role płciowe, jest częścią jego
ucisku.
Carol Gilligan i Naomi Snider wykazały, że rozwój
w ramach patriarchatu w kierunku tego, co jest
normalnie uważane za „męskość” lub „kobiecość”, w
rzeczywistości wiąże się z traumatyczną utratą ludzkiej
więzi i relacji. Mężczyźni i kobiety są psychicznie
uszkadzane na różne sposoby. Jeśli ból z tym związany
nie zostanie przekształcony w polityczny opór, będzie
on przetwarzany w aktywne uczestnictwo w relacjach
patriarchalnych. Jest to po części mechanizm obronny
przed bólem, zadanym przez patriarchat w pierwszej
kolejności. Autorki twierdzą, że to dlatego mężczyźni
rozwijają dystans i „kompulsywną niezależność”;
negatywne psychologiczne mechanizmy radzenia
sobie [z bólem], opakowane jako „normalna” męskość
i dojrzałość.[17]
Destrukcyjny wpływ patriarchatu na związki i
zdolność do miłości jest zarówno jednym z jego
najpotężniejszych skutków, jak i jego największą
bronią. Dzisiejsza patriarchalna „miłość” organizuje
społeczeństwo w instytucjonalne związki małżeńskie,
partnerstwa i małe komórki społeczne, tworzy hierarchie w relacjach i tworzy związki oparte na przemocy, zależności, niepewności i rywalizacji.
Seksualność stała się również potężnym narzędziem
kontroli, narzucając wszystkim kulturę gwałtu
i surowe wzorce zachowań. Patriarchat przejął
miłość, by służyła konkretnym celom – by dzieliła
społeczeństwo i promowała hierarchie. Patriarchalna
idea miłości jest ogromnie daleko od wrodzonej więzi
między matką i dzieckiem, w której wciąż możemy
dostrzec ślady miłości wolnej od opresji. Prawdziwa
miłość nie może istnieć w opresyjnych związkach.
Na całym świecie i w różnych czasach miłość
przybierała różne kształty. Prawdziwa miłość to być
i czuć się związaną/ym z innymi ludźmi i światem
wokół siebie, miłość, która jednoczy a nie dzieli, tak
wewnątrz społeczności, jak i pomiędzy nimi.
W rezultacie skolonizowania ludzkich emocji,
patriarchat stłumił prawdziwą, czułą miłość i przyjaźń
między mężczyznami. Powierzchowna męska
więź i ich współudział w ramach ścisłej hierarchii,
jest częścią tego, co zapewnia męską kontrolę nad
kobietami i światem. To jednak w żaden sposób nie
spełnia męskiej potrzeby miłości, wsparcia i czułości.
Marksistowska rewolucjonistka Alexandra Kollontai
dyskutuje polityczną i strukturalną naturę miłości:
„Miłość nie jest wcale ‘prywatną sprawą’, która
interesuje tylko dwa odizolowane serca. Przeciwnie,
miłość jest zasadą zjednoczenia o bezcennej wartości
dla wspólnoty, jest to widoczne w fakcie, że na
wszystkich stopniach rozwoju historycznego ludzkość
ustanawiała reguły, które dyktują, kiedy i w jakich
warunkach miłość jest uznawana za ‘prawowitą’
(innymi słowy, kiedy odpowiadała interesom
zbiorowości), i kiedy musi być uznana za ‘grzeszną’
(innymi słowy, gdy miłość jest sprzeczna z zasadami
społeczeństwa).”[18]
Podaje ona przykłady zmieniającego się w społeczeństwie rozumienia miłości, od legendy o Troi do feudalnych ideałów rycerskich. Miłość zawsze była powiązana ze strukturami władzy, potrzebami
ekonomicznymi i wartościami danej epoki. Została
ukształtowana przez społeczeństwo, a nie przez
indywidualne związki. Z kolei te obrazy miłości
wpłynęły na społeczeństwo.
„Ideał miłości w małżeństwie zaczyna się pojawiać
dopiero, kiedy, wraz z pojawieniem się burżuazji,
rodzina traci swoje funkcje produkcyjne i staje się
jednostką konsumpcyjną, służącą również jako
narzędzie zachowania zgromadzonego kapitału.”[19]
Rodzina i miłość burżuazyjna opierały się na
akumulacji i utrwalaniu kapitału i własności
przechodzącej przez linię męską. Pod koniec
rewolucji przemysłowej kobiety z klasy robotniczej
zostały zmuszone do pracy w domu, aby wykonywać
nieodpłatną i niewidzialną pracę. Feministyczna
marksistowska uczona i aktywistka Silvia Federici
pokazała, jak ideę romantycznej miłości małżeńskiej
zaczęto narzucać rodzinom proletariackim dopiero
pod koniec XIX wieku, gdy industrializm wkroczył w
nową fazę. Kobiety i dzieci nie były już potrzebne w
fabrykach, ale męscy robotnicy musieli być zadbani i
reprodukowani na wyższym poziomie niż dotychczas.
Godziny emocjonalnej i fizycznej pracy, która była
niezbędna do tego, oraz do wychowania przyszłych
pracowników, są podstawą akumulacji kapitału i
wyzysku. Teraz tylko zostało to przemycone jako
święty akt bezinteresownej miłości.[20]
Możemy prześledzić te i inne koncepcje miłości
w historii i dostrzec proces seksualizacji kobiet,
przemocy, niszczenia wspólnotowości i wiele więcej.
Istnieją bezpośrednie powiązania między tym,
jak „kochamy”, a strukturami takimi jak państwo,
rodzina i kapitalizm. Psychologiczne, emocjonalne i polityczne aspekty patriarchatu zaciemniają swoje działanie, chronią się i wspierają nawzajem.
**** Kształty opresji, kształty oporu
Gdyby instytucje patriarchalne były nieuniknione,
nie musiałyby tak bardzo opierać się na systemach
widzialnej i niewidzialnej przemocy, takich jak
represyjne systemy prawne. To właśnie tam
autorytaryzm może najsilniej rozkwitać. Systemy
faszystowskie opierają się na patriarchacie i zawsze
mają silnie patriarchalne formy. Relacja dominacji
między ludźmi jest również tym, na czym opiera się
kapitalistyczny wyzysk, ze szczególnym przypadkiem
wyzysku „pracy kobiet” włącznie. Wytworem tej
relacji jest również kolonializm i biała supremacja.
Forma relacji, którą patriarchat wytworzył między
ludźmi a naturą, jest tym, na czym opiera się
zniszczenie środowiska naturalnego i jego zasobów.
Patriarchat poprzedza inne opresje. Po części
możemy w ten sposób dostrzec, że patriarchat jest
środowiskiem, w którym mogły się one rozwijać.
Ale w fundamentalnej naturze patriarchatu jest coś
więcej. Szczególnie poprzez niszczenie ludzkiej
empatii, miłości i więzi, stwarza on warunki, w
których inni mogą być postrzegani jako mniej niż
ludzie, w konsekwencji dzieleni według hierarchii
i uciskani. Mentalność patriarchatu „nie tylko staje
na drodze miłości, ale także osłabia zdolność do
przeciwstawiania się niesprawiedliwościom”.[21]
Historia kolonializmu i supremacji białych wpływa
również na to, jakie oblicze patriarchat pokazuje
światu. Istnieje tendencja do przedstawiania
patriarchatu w Europie Zachodniej jako tego
„mniejszego”, w kontraście do innych części świata,
których społeczeństwa charakteryzowane są jako
żyjące w zacofanych i patriarchalnych czasach. Jest
to szczególnie widoczne, gdy mężczyźni z Zachodu
angażują się w kwestie związane z płcią. O wiele
łatwiej jest skupiać się jedynie na przykładach z
kultur bardzo odmiennych od swojej własnej, które
nauczyliśmy się postrzegać jako zacofane, niż
przyjrzeć się temu, co zostało znormalizowane w
naszym codziennym życiu i zachowaniu. Ten sam
proces odbywa się także wzdłuż linii klasowych,
gdzie normalizuje się lub uważa za akceptowalne
burżuazyjne przejawy patriarchatu, w opozycji do
demonizowania ekspresji męskości osób ubogich i klasy robotniczej.
Mężczyźni muszą zadać sobie pytanie, skąd pochodzą,
jeśli chcą się zmienić. Czy mają pochodzenie
burżuazyjne, czy pochodzą z klasy robotniczej?
Feudalne,
kapitalistyczne?
Konserwatywne,
liberalne? Zależnie od odpowiedzi na to pytanie,
zmienia się typ patriarchatu, który dana osoba wyraża.
Rozumiejąc kontekst, osoby mogą dokładniej skupić
się na sobie.
Wielu mężczyzn w lewicowych kręgach politycznych,
zwłaszcza na Zachodzie, odeszło od klasycznego,
„maczystowskiego” modelu męskości. Ponieważ
rzadko stosują przemoc fizyczną, czasem mówią o
swoich emocjach, nie zawsze są heteroseksualni i
zmywają naczynia, wydaje się, że dyskusje na temat
męskości nie mają tu zastosowania. Tak jednak nie
jest. Przemoc nadal się przejawia, jedynie na mniej
oczywiste sposoby. Typowe dla tych mężczyzn jest
również dzielenie się swoimi emocjami tylko z
kobietami lub osobami o kobiecych osobowościach
w swoim życiu, nie przełamując patriarchalnego
sposobu odnoszenia się do innych mężczyzn czy
nie zmieniając swojego publicznego wizerunku.
Nadal korzystają oni z patriarchalnych przywilejów
i rzadko, jeśli w ogóle, krytykują innych mężczyzn
za patriarchalne zachowania. Jeśli nie budują oni
nowych form relacji z innymi mężczyznami, czego
efektem byłoby też zaangażowanie w kwestię
kolektywnej zmiany, to w dużym stopniu są oni nadal
częścią problemu.
Gdyby poprosić wielu z tych mężczyzn, którzy
uważają się za „niepatriarchalnych” i feministycznych,
aby nawet rozważyli lub przedyskutowali możliwość
rezygnacji z romantycznych i seksualnych relacji, na
przykład po to, by stworzyć lepsze relacje między
towarzysz/k/ami lub zdrowsze formy miłości, reakcją
może być ostry sprzeciw. Kwestionowanie ich
prawa do tego, żeby traktowali kobiety jako obiekty
seksualne, jest prawie niespotykane. Ale to właśnie
wewnątrz tych intymnych czy seksualnych związków
martwe ręce patriarchatu zaciskają się najmocniej.
John Stoltenberg przyjrzał się temu, jak te pozornie naturalne procesy są konstruowane, i formują męską osobowość wokół dominacji.[22]
Kiedy mężczyźni nie widzą siebie jako części
patriarchatu, nie widzą też potrzeby szanowania
autonomicznych kobiecych przestrzeni. Nie uważają
za konieczne, by umieścić wyzwolenie płciowe
w centrum [walki] lub jako priorytet. Niektórzy
twierdzą, że wspierają organizowanie się kobiet
i szanują wizerunek „silnej, rewolucyjnej lub
feministycznej kobiety”, ale w praktyce nie traktują
poważnie kobiet w swoim otoczeniu lub we własnym
życiu osobistym i nadal myślą, że patriarchat to „coś,
co robią inni mężczyźni”. Inni zaczynają przyglądać
się swoim własnym patriarchalnym zachowaniom
i szybko łączą je z brakiem pewności siebie lub
lękiem, twierdząc następnie, że to właśnie odróżnia
ich od „faktycznie patriarchalnych mężczyzn”.
Takie myślenie jest błędne, bo na pewnym poziomie
wszystkie patriarchalne zachowania opierają się na
braku pewności siebie i lęku: odnalezienie tego w
sobie nie czyni cię mniej patriarchalnym niż inni
mężczyźni. Konfrontacja z tą świadomością jest
ważnym krokiem, ale musi być postrzegana jako
część zbiorowego procesu i wiązać się z wzięciem
odpowiedzialności za wspieranie innych mężczyzn w
dochodzeniu do tych samych wniosków.
Wiele z tych zachowań można sprowadzić do próby
bycia „dobrym gościem”. Niezależnie od dobrych
intencji, jest to przeszkodą na drodze do prawdziwej
zmiany. Wszyscy/tkie musimy porzucić model
oceniania ludzi według kategorii dobra i zła, by móc
kolektywnie rzucić wyzwanie systemowi, którego
jesteśmy częścią.
Mówienie, że patriarchat jest fundamentalny
dla innych form opresji i że powinniśmy dążyć
do zjednoczenia kobiet, nie oznacza w żadnym
wypadku, że nie powinnyśmy stawiać czoła
innym formom opresji w sposób bezpośredni i
zdecydowany. Rzucenie wyzwania *orientalizmowi* ,
rasizmowi i innym strukturom opresji jest niezbędne,
zwłaszcza gdy różnorodne ruchy, między którymi
jest historia kolonializmu, chcą działać razem. W
miarę jak inne ruchy angażują się we współpracę
z Ruchem Kobiet Kurdystanu, musimy zająć się
kwestią orientalistycznych nastawień. Mamy również
obowiązek rzucić wyzwanie patriarchalnemu dziedzictwu rasizmu i kolonializmu, które wszyscy/wszystkie w sobie nosimy.
Z nadejściem uprzemysłowionej nowoczesności,
kobiety zostały poddane kolejnemu uciskowi i
gdziekolwiek kapitalizm okupuje i kolonizuje –
proces ten się powtarza. Fale kolonializmu działają
zawsze na ziemi i na kobietach jako jednej wspólnej
całości – włączając kobiece ciała, dusze, kulturę
i reprodukcję. Zawsze przy tym wytwarzają też
mężczyznę zdolnego zarówno do okupowania jak i
przetrwania okupacji. Kapitalistyczna nowoczesność
sportretowała naturę, epokę przedkapitalistyczną
oraz swoich kolonialnych poddanych jako problem,
a siebie podała jako rozwiązanie. Jej wytworem
jest również „wyzwolony” kobiecy podmiot,
indywidualna kobieta, wolna, by robić co tylko
zechce, tak długo, jak długo jej relacje z innymi
funkcjonują w granicach kapitalizmu i patriarchatu.
Jest ona „wolna”, by pozostać posłuszną, być może
nawet odnoszącą sukcesy jednostką, tak długo,
jak długo nie rzuca wyzwania systemowi. Temu
systemowi, który uprzedmiotawia, degraduje i zabija
kobiety w rozumieniu zbiorowej klasy, i który stosuje
przemoc wobec tysięcy pojedynczych kobiet, osób
LGBTIQ+ i dzieci każdego dnia.
Różne oblicza patriarchatu oznaczają, że opór również
ma różne kolory i kształty. Różne społeczeństwa
mają swoją historię kultur skoncentrowanych
wokół kobiety, lub tego, jak płeć i seksualność były
rozumiane przed lub poza patriarchatem. Walki o
wyzwolenie płci powinny tworzyć ogólnoświatowy
ekosystem, zawsze zakorzeniony w różnych
specyficznych formach społecznych zależnych od
miejsca i kultury. Prawdziwa walka o wyzwolenie
płci obejmuje różnorodność. Walka i tożsamość są
powiązane z historią i społeczeństwem – i miejscem
początku powinno być zawsze samo społeczeństwo.
Studiowanie, porównywanie i rozumienie różnych
form męskości i opresji w różnych kontekstach, w tym
oczywiście w swoim własnym, może być użytecznym
narzędziem dla mężczyzn poszukujących swojej
wolności. Pomaga to dostrzec, jak ich patriarchalna
osobowość została skonstruowana. Musimy również
studiować historię oporu, aby znaleźć alternatywne
modele i stać się silniejszymi. Idziemy po śladach
tych, które odpierały atak przez tysiące lat.
*** 4. Pochodzenie i kontekst teorii Kuştina Zilam [Zabić dominującego mężczyznę] w ruchu wyzwolenia Kurdystanu
Tak przez analizy, jak i doświadczenie,
Abdullah Öcalan doszedł do wniosku,
że pierwotnym uciskiem w historii nie
jest wyzysk klasowy, ale raczej płciowy.
Przekonanie to umacniało się wraz z jego
doświadczeniami walki. Wyzwolenie
kobiet i przemiana dominującej
męskiej mentalności stały się dlatego
niezbędnymi elementami wyzwolenia
społeczeństwa i rozwoju Hevjiyana
Azad. Ruch Kobiet Kurdystanu podjął
różne kroki w tym kierunku, niektóre
z nich organizacyjne i praktyczne,
inne ideologiczne. Co ważne, teoria i
działanie nigdy nie są od siebie odległe,
lecz zawsze są dla siebie nawzajem
punktem odniesienia. Praktyczne kroki
to m.in. utworzenie Armii Kobiet i Partii
Kobiet. Wśród teoretycznych kroków,
obok koncepcji Kuştina Zilam możemy
znaleźć Teorię Separacji i Ideologię
Wyzwolenia Kobiet. Warto zaznaczyć, że
dążenie do przekształcenia mężczyzny
i dominującej męskiej mentalności
jest obecne w każdym z dotychczas
podjętych kroków, ale koncepcja
Kuştina Zilam jest stworzona specjalnie
w tym celu.
**** Armia kobiet
„Jeśli istnieje armia uciskających, musi istnieć armia uciskanych.”
- Abdullah Öcalan
W 1993 roku Öcalan prowadził dyskusje na temat
konieczności stworzenia Armii Kobiet w ramach
rewolucyjnych sił partyzanckich. Do tego czasu
partyzanci postrzegali kobiety w ruchu w podobny
sposób, w jaki zawsze postrzegali kobiety w swoim
życiu. Ta sama patriarchalna dynamika, która istniała
w społeczeństwie, była odtwarzana w ruchu. Co
więcej, ze względu na splecioną historię militaryzmu,
państwa i patriarchatu, armia jest idealnym miejscem
do reprodukowania mentalności dominującego
mężczyzny. Kobieca armia musiała odzyskać i na
nowo zdefiniować takie kwestie jak siła, władza, czy
samoobrona, tworząc armię o własnym charakterze, a
nie taką, która dopasuje się do istniejącej już męskiej
formy.
Oznaczało to, że kobiece siły partyzanckie nie mogły
być jedynie armią, ale musiały stać się ideologiczną,
kulturową, polityczną i społeczną organizacją.
Kobiety w tej strukturze, w jej embrionalnej formie,
napotkały wiele trudności, a dzisiejsze kobiece siły
samoobrony, które istnieją w całym Kurdystanie, są
świadectwem ich wysiłków w przecieraniu szlaków.
Kobiety udowodniły, że są nie mniej zdolne niż
mężczyźni, że mogą przyjmować na siebie taką samą
odpowiedzialność, opracowywać nowe taktyki i walczyć w każdej bitwie.
W 1995 roku w górach Kurdystanu odbył się
pierwszy Kongres Kobiet, w którym wzięło udział
350 osób. W tym czasie Ruch Kobiet Kurdystanu
organizował się już autonomicznie na wszystkich
polach walki, nie tylko wojskowym. Stworzona
dla Ruchu Kobiet polityczna tożsamość miała dwa
główne cele. Pierwszym celem było stworzenie
tożsamości dla wszystkich kobiet, zarówno członkiń
partii, jak i zwolenniczek ruchu w społeczeństwie,
która miała wygenerować kobiecy autonomiczny
ruch wyzwoleńczy, wolny od męskich wpływów.
Drugim zadaniem było zorganizowanie Ruchu Kobiet
Kurdystanu od strony praktycznej. Kobiety stworzyły
więc własne struktury organizacyjne i chodziły
od miasta do miasta, od wsi do wsi, tworząc grupy
robocze i komitety kobiece, aby zwalczać konkretne,
lokalne przejawy patriarchatu, oraz by edukować.
Powstanie tej organizacji i jej praca były częścią
ogromnego wysiłku, który wzmocnił pozycję PKK w
społeczeństwie. W ten sposób ugruntowana została
świadomość, że kobiety odgrywają istotną rolę w
walce wyzwoleńczej. Kobiety w społeczeństwie
zdały sobie sprawę, że nie są same, ale mają za sobą
zorganizowaną siłę Ruchu Kobiet.
**** Teoria separacji
W 1996 r. wprowadzono Teorię Separacji. Teoria
ta postrzega pozycję kobiet w społeczeństwie jako
kontynuację pozycji dominującego mężczyzny i jego
potrzeb. Fizyczne i mentalne oddzielenie się kobiet od
tej sieci relacji było niezbędne. Celem było odcięcie
się od toksycznych wpływów systemu i stworzenie
przestrzeni do własnego rozwoju. Odcinając się od
dominującej męskiej mentalności, także tej, którą
noszą w sobie, kobiety znajdują się poza kategoriami
narzuconymi przez patriarchat. Mogą odnajdywać i
rozwijać swoją istotę, samoświadomość, zrozumienie
swojej historii oraz solidarność między sobą. Kobiety
mogą zmieniać społeczeństwo poprzez rozwijanie
wolnej kobiecej tożsamości i wolnej osobowości.
Kolejnym celem Teorii Separacji jest przekształcenie
mężczyzn poprzez wyeliminowanie możliwości
ich polegania na kobietach i posiadania kobiet do
stałej dyspozycji. Jest to połączone z bezpośrednimi
edukacjami opracowanymi przez Ruch Kobiet
Kurdystanu. Początkowo szkolenia te zostały przyjęte
z niechęcią przez męskich towarzyszy i do dziś w
ruchu istnieje opór przed konfrontacją z tematem
patriarchatu. Proces dekonstrukcji patriarchatu nigdy
nie był łatwy. Możemy jednak powiedzieć, że w
tych wczesnych latach w Ruchu Kobiet Kurdystanu
zostały poczynione pierwsze kroki, a teraz my
jesteśmy częścią tej historii.
**** Ideologia wyzwolenia kobiet
„Ideologia to zorganizowana wiedza lub świadomość. Ideologia służy zarówno temu, by życie było bardziej
godne, łatwiejsze i piękniejsze, jak i temu, by go bronić. Społeczeństwo, które nie jest świadome siebie, jest bez
ochrony - narażone na wszelkie ataki. To samo odnosi się do kobiet.”[23]
- Heval Zaxo Zagros
8 marca 1998 r. ogłoszono „Ideologię Wyzwolenia
Kobiet”. Do tego momentu wszystkie nowoczesne
ideologie powstawały z dominującego męskiego
sposobu myślenia, zawsze więc przyczyniały się
w końcu do wytworzenia nierówności, przymusu i
wojny.
Stworzenie tej ideologii postawiło wyzwolenie
kobiet w centrum rewolucyjnej walki w Kurdystanie
i wymusiło przewartościowanie życia. Ideologia
Wyzwolenia Kobiet wspiera się na pięciu filarach
ideologicznych: *Welatparêzî* , wolnej myśli i woli,
organizacji, walce oraz etyce i estetyce.
**Welatparêzî (miłość i obrona ziemi)** :
ziemi) Kobiety muszą
bronić i troszczyć się o ziemię, z której pochodzą
i której są częścią; uprawiając ją, żyjąc na niej,
walcząc; ponieważ kobiety są łącznikiem między
ziemią a społecznością. Miłość do ziemi rodzinnej to
miłość do natury i społeczeństwa. Oznacza również
próbę stworzenia tam wolnego życia i społeczeństwa.
Nikt nie może żyć bez ziemi rodzinnej, tak jak nikt
nie może żyć bez społeczeństwa i miłości. Walka
o ziemię jest zawsze antykolonialna, przeciwko
asymilacji i wyzyskowi. Welat to coś więcej niż tylko
ziemia. Oznacza również własną kulturę i lud.
**Wolna myśl i wola** :
wola Myśl kobiet została stłamszona
i odebrano jej wartość. Istnieje hegemonia myśli
zrodzona z mentalności dominującego mężczyzny.
Taki sposób myślenia jest zgodny z hierarchią pan-
niewolnik, z patriarchatem, państwem i kapitalizmem.
Jeśli myśl nie jest wolna, wolne życie nie jest możliwe.
Tym nie mniej samą wolną myślą nie można osiągnąć
wyzwolenia; musi istnieć również wolna wola, która
wprowadza myśl w czyn. Jest to świadomy akt, decyzja, siła i odwaga, aby wyrazić i zrealizować
swoje myśli.
**Organizacja** : Zasady kolektywności i organizacji
to podstawa życia dla ruchu kobiecego. System
patriarchalny zawsze starał się dzielić kobiety, aby
je osłabiać i czynić bezbronnymi. Kobiety jako
odpowiednio zorganizowana, kolektywna siła są
żywą rewolucją. Jeśli osoba nie dzieli się swoimi
myślami, emocjami, zdolnościami i nie ukolektywnia
ich, to nie jest w stanie osiągnąć wspólnotowości.
Zwycięża więc egoizm ukształtowany w nas przez
system. Organizacja daje kobietom siłę do walki i
pomaga przekształcać różnorodność we wspólną siłę
potrzebną do tworzenia zmian i alternatyw.
Walka: Walka oznacza podejmowanie działań
przeciwko niesprawiedliwości i uciskowi, zmienianie
siebie i społeczeństwa. Walka o wolność dotyczy
wszystkich sfer naszego życia, przezwycięża
podział na sprawy „prywatne” i „publiczne”. Życie
i walka, cel i metody muszą być jednością. Żadnych
zwycięstw, wolności czy korzyści nie da się osiągnąć
bez wysiłku i poświęcenia.
**Etyka i estetyka** : Estetyka jest wyrazem piękna w
życiu. Piękno zostało wypaczone i wykorzystane
przez patriarchat, szczególnie przeciwko kobietom.
Musimy odzyskać i na nowo zdefiniować estetykę
jako ekspresję etyki – poprzez słowa, czyny, wygląd,
relacje i postawy. Etyka to wartości, które trzymają
społeczeństwo razem, a te są uniwersalne, nawet jeśli
różnią się nieco w sposobie ich realizacji w zależności
od kultury. Musimy mierzyć piękno i moralność w
oparciu o wartości rewolucyjne.
**** Partia kobiet
W 1998 roku walka kobiet dokonała już
niesamowitych osiągnięć na drodze do wyzwolenia
kobiet. W celu ucieleśnienia Ideologii Wyzwolenia
Kobiet, Abdullah Öcalan zachęcał towarzyszki do
utworzenia autonomicznej Partii Kobiet.
Po tym jak w 1999 roku w wyniku międzynarodowego
spisku Abdullah Öcalan został porwany i uwięziony,
kobiety kontynuowały tę pracę, zakładając bojową
Partię Kobiet na drugim Kongresie Kobiet w marcu
tego samego roku. Był to krytyczny okres w walce w
ogóle, a ruch kobiecy stanął w obliczu wielu ataków
i trudności.
Członkinie Partii Kobiet podjęły postanowienie, że
staną się awangardą społeczeństwa i ruchu. Złożyły
one obietnice na całe życie, że poświęcą całą swoją
energię i czas partii i sprawie rewolucyjnej. Ta
przysięga jest zobowiązaniem wobec całego ruchu
wyzwoleńczego, ale także wobec siebie samej. Każda
kobieta obiecuje budować siebie jako bojowniczkę
przy pomocy własnej woli, dla wolności wszystkich
kobiet i wszystkich ludzi. Od 2004 roku Partia Kobiet
znana jest pod nazwą PAJK Partiya Azadiya Jinên
Kurdistan (Partia Wolności Kobiet Kurdystanu).
**** Hevjiyana Azad
*Hevjiyana Azad* jest propozycją wolnego życia
wspólnotowego między mężczyznami i kobietami,
wszystkimi istotami żywymi i ich środowiskiem.
W koncepcji *Narodu Demokratycznego* jest
podstawowym celem Ruchu Wolności Kurdystanu.
Hev oznacza „wspólnie”, jiyan – „życie”, a azad
– „wolne”. Abdullah Öcalan zaczął rozwijać tę
koncepcję na podstawie doświadczeń z dzieciństwa,
ale pojęcie to zostało wprowadzone dopiero w
2011 roku, kiedy napisał piątą część swojej mowy
obronnej[24] z więzienia w Imrali. Potrzebny był
czas na podjęcie różnych kroków organizacyjnych
i ideologicznych, oraz pogłębienie analiz, łącznie z
teorią Kuştina Zilam.
Hevjiyana Azad nie odnosi się tylko do relacji między
mężczyznami i kobietami w kategoriach klasycznego
małżeństwa, rodziny czy związków miłosnych, ale
do wszystkich naszych relacji i tego, jak dzięki nim
możemy tworzyć prawdziwe silne wspólnoty. W tak tworzonych społecznościach powinny zawierać się więzi społeczne i rodzinne, jak również nasza kolektywna więź z naturą. Hevjiyana Azad oznacza
życie w harmonii ze sobą nawzajem oraz z naturą,
przezwyciężenie uprzedmiotowiania i wyzysku. Jest
to zmiana paradygmatu tego jak rozumiemy „związki”
z dala od tego, czego nauczyła nas kapitalistyczna
nowoczesność. Abdullah Öcalan opisuje tę koncepcję
w odniesieniu do walki społeczno-wyzwoleńczej:
„Mówiąc Hevjiyana Azad (Wolne Wspólne Życie),
nie mam na myśli klasycznego związku mąż-żona ani
podobnych nowoczesnych, postmodernistycznych,
zamaskowanych związków o charakterze małżeńskim.
Wspomniane przeze mnie Wolne Wspólne Życie to
sposób życia, w którym obie płcie odbudowują życie w
każdym jego aspekcie w oparciu o równość i wolność.
Ponieważ osoba czy społeczeństwo nie mogą istnieć
poza czasem i przestrzenią, mężczyźni i kobiety muszą
wyzwolić czas i przestrzeń oraz siebie samych, aby
mogły tam zakwitnąć miłość i uczuciowość.”[25]
Związki, które pozwalają jednostkom walczyć o wolne życie, wspierając jednocześnie swoje społeczności, są zgodne z ideą Hevjiyana Azad. Związki te nie
powinny skupiać się tylko na sprawach osobistych,
ale na tym, co jest dobre dla społeczeństwa i jak
osiągnąć wspólny cel wyzwolenia kobiet, ziemi i
społeczeństwa. Dla rewolucjonistki/y miłość i
walka w celu wyzwolenia życia i społeczeństwa
stanowią prawdziwe połączenie między ludźmi, nie
zaś małżeństwo czy „romantyczne” relacje. Te są
rezultatem działania systemu zamykającego ludzi w
okowach własności i zależności. Przyjaźń i miłość
rewolucjonistek/ów w dzisiejszych czasach jest
modelem dla przyszłego społeczeństwa opartego na
Hevjiyana Azad.
W swoich pismach Abdullah Öcalan kładzie nacisk na
demokratyzację rodziny jako ważny krok na drodze
do Hevjiyana Azad:
„Kiedy kobieta wychodzi za mąż, staje się w
rzeczywistości niewolnicą. Nie można sobie
wyobrazić innej instytucji, która zniewala tak, jak
małżeństwo. [...] Istnieje potrzeba radykalnej rewizji
rodziny i małżeństwa oraz wypracowania wspólnych
wytycznych ukierunkowanych na demokrację,
wolność i równość płci. [...] Rodzina nie jest
instytucją społeczną, którą należy obalić, ale którą
należy przekształcić.”[26]
Miłość jest podstawą dla Hevjiyana Azad. Jeśli chodzi
o kwestię miłości, ruch bierze za punkt odniesienia
wizję miłości platońskiej, która została przekazana
Sokratesowi przez Diotymę. Prawdziwe piękno
(estetyka) jest nierozerwalnie związane z etyką.
Znajduje się ono w przyjaźni rewolucyjnej, w ziemi
i w wartościach walki rewolucyjnej. Heval Bêrîtan
pisała do Hevala Husseina, z którym była zaręczona,
zanim oboje zdecydowali się wstąpić do partii:
„Walcz mój kwiecie, walcz mocno, bo istniejemy tak
długo, jak długo walczymy, tak długo jak walczymy
będziemy piękni, tak długo jak walczymy będziemy
kochani.”
Inny przykład znaleźliśmy w pamiętniku **Şehid Zeryan** , towarzyszki pochodzącej z Riha, która poległa podczas obrony Demokratycznej Autonomi
w Şirnax w 2015 roku. Mówi ona o miłości do swoich
towarzyszek i towarzyszy:
„Jest tak wielu ludzi, których kochałam w tym
wojennym czasie: Baz, Diyar, Reşo, Mazlum, Demhat,
Sefkan, Zana, Rezan, Eşref, Gever i wszyscy inni.
Próbuję nadać imię tej miłości. Nie wystarczy, jeśli
powiem, że kocham ich tyle, co moje rodzeństwo, bo nie
jestem tak nawet przywiązana do mojego rodzeństwa.
Nigdy wcześniej nie doświadczyłam takiej więzi,
uczucia. To najświętsza miłość, za którą, jeśli trzeba,
oddałabyś nawet własne życie. Teraz dotarłam do
prawdziwej definicji miłości. Spełniamy dane przez
nas obietnice, przechodząc przez najtrudniejszy
egzamin życia. Budując demokratyczny naród, z
miłością pokonujemy wszystkie trudności. To, czego
doświadczamy, to miłość kolektywna. To jest to:
Kocham tych towarzyszy/te towarzyszki kolektywną
miłością. Jesteśmy Adule i Derweşem tej epoki.”[27]
Miłość kolektywna jest podstawową zasadą, którą
powinny/i przyjąć wszystkie/cy rewolucjonistki/
rewolucjoniści. Stanowi też ważny element
samoobrony. Ta kolektywna miłość powinna stanowić
najsilniejszy łącznik między społecznościami
walczącymi o życie w wolności. Jeśli w imię miłości
relacje są sprowadzone do relacji jednostkowych, a
osoby w nich są uciskane, nie możemy postrzegać
tych relacji jako budujących wspólnotę. Są one
raczej destrukcyjne dla naszych wartości jako
rewolucjonistek.
Sposób, w jaki bojownicy i bojowniczki Ruchu
Wolności Kurdystanu doświadczają przyjaźni
rewolucyjnej, otworzył drogę do rewolucji w
relacjach międzyludzkich. Ma to oddźwięk w
społeczeństwie kurdyjskim i otwiera nowe horyzonty
kultury rewolucyjnej na arenie międzynarodowej. W
początkowym okresie istnienia PKK jej członkinie i
członkowie mogły zawierać związki małżeńskie, ale
dochodziło w nich do odtwarzania patriarchalnych praktyk i współzależności i stało się oczywiste, że potrzebne jest inne podejście. Abdullah Öcalan w szczególności przeanalizował swój związek i
małżeństwo z Fatmą (Kesire Yıldırım) oraz to, w
jaki sposób związek ten istniał w odniesieniu do
patriarchatu, oraz jak wpływał na rewolucyjne
organizowanie się i przyjaźń rewolucyjną. Z początku
decyzja o odrzuceniu romantycznych i małżeńskich
związków nie została dobrze przyjęta przez wielu
męskich towarzyszy. Ponieważ jednak decyzja ta
została podjęta po długich dyskusjach, i nie chodzi
w niej o konserwatywną separację czy narzucenie
dyscypliny, w końcu została ona zaakceptowana i
zrozumiana.
Heval Pelşîn Tolhildan podkreśla:
„Dziennikarze lub inne osoby, które przychodzą z zewnątrz, zawsze pytają: ‘Dlaczego seksualność i związki w partyzantce nie są wolne, dlaczego tak wiele ograniczeń?’. Odpowiedź zależy od tego, jak siły partyzackie analizują seksualność i co rozumieją przez ‘wolny’ związek.”
Ruch Wyzwolenia Kurdystanu postrzega wszelkie związki jako mikrokosmos relacji płci w społeczeństwie. Rodzina i wszystkie inne relacje w ramach państwa i kapitalizmu utrwalają i odnawiają
patriarchat, oraz zniszczyły wolną wolę i miłość. W odpowiedzi, zamiast reprodukować opresyjne relacje w parach, bojowniczki/cy zobowiązują się do odrzucenia patriarchalnego rozumowania i postaw, dając przykład, jak mogą wyglądać wolne związki oparte na rewolucyjnej walce. Nie jest to bowiem sprawa prywatna czy indywidualny wybór, ale raczej coś, co jest konieczne dla wyzwolenia społeczeństwa.
Abdullah Öcalan opisuje więc Hevjiyana Azad jako podstawowy składnik demokratycznego narodu:
„Wyzwolenie kobiet oznacza społeczeństwa. Wyzwolone społeczeństwo to demokratyczny naród. Rozmawialiśmy o tym, jak
ważne dla rewolucji jest odwrócenie roli mężczyzny. Oznacza to, że zamiast utrzymywać dziedzictwo dominacji nad kobietami, samowystarczalność narodu demokratycznego, budowa jego ideologicznej siły organizacyjnej i jego własnego autorytetu politycznego dochodzą do głosu. To jest prokreacja
ideologiczna i polityczna. To zapewnia wzmocnienie
psychiczne i duchowe, a nie fizyczne rozmnażanie.
Te realia stanowią o naturze miłości społecznej.
Zdecydowanie nie powinniśmy sprowadzać miłości do
sympatii i pociąu seksualnego dwojga ludzi. W istocie,
nie należy dać się złapać na piękno formy, które nie
ma żadnego znaczenia kulturowego. Kapitalistyczna
nowoczesność jest systemem opartym na negacji
miłości. Negacja społeczeństwa,
pustoszący
indywidualizm, rozprzestrzenianie się seksizmu w
każdej sferze, deifikacja pieniądza, zastąpienie boga
państwem narodowym, przekształcenie kobiet w nieopłacane lub najgorzej opłacane źródło pracy; wszystko to oznacza również negację warunków, w których może istnieć miłość.”[28]
Öcalan zwraca również uwagę na znaczenie i potencjał relacji między rewolucjonist/k/ami. Muszą
one być spójne z ich rewolucyjnymi celami. Oznacza
to, że „w tych relacjach, które obejmują wymiar estetyczny, etyczny, polityczny i filozoficzny, nie ma
miejsca na choroby systemowe, takie jak zazdrość,
społeczeństwie. Rodzina i wszystkie inne relacje w kaprys, nienasycenie czy nuda”.
„Jedyną szansą dla mężczyzn i kobiet na właściwe i piękne życie indywidualne w kontekście życia socjalistycznego jest realizacja ich wolnego życia w sposób uniwersalny i kolektywny.”[29]
Abdullah Öcalan konkluduje, że każdy ruch społeczny może z sukcesem osiągnąć cel, jakim jest wyzwolenie życia i społeczeństwa, jedynie wraz z wypracowaniem osobowości socjalistycznych – „w prawdziwym tego słowa znaczeniu”. Przez osobowości te rozumie takie, które będą w stanie realizować swoje indywidualne i zbiorowe relacje w oparciu o wzajemny szacunek i poświęcenie się walce o wyzwolenie społeczeństwa jako całości.
W kolejnym rozdziale Zabić [Dominującego] Mężczyznę przeanalizowane zostaną dyskursy toczące się wewnątrz ruchu i społeczeństwa kurdyjskiego, które stworzyły podstawy dla koncepcji Hevjiyana Azad.
*** 5. ‘Kuştina Zilam’ - Zabić i przekształcić [dominującego] mężczyznę
„Zabicie [dominującego] mężczyzny jest podstawową zasadą socjalizmu”
- Abdullah Öcalan
**** Ramy teoretyczne, praktyka i dyskusje zainicjonwane przez Abdullaha Öcalana
W trakcie swoich badań, Abdullah Öcalan bardzo
dogłębnie analizował i badał osobowość. Obserwował
rozwój dominującego mężczyzny na przestrzeni
ostatnich 5000 lat, zadał pytanie: jak doszło do
powstania dominacji? Jak narodził się mężczyzna
patriarchalny?
Po długich dyskusjach z towarzyszkami w ruchu i
refleksjach nad własnymi relacjami z kobietami, w
1986 roku Öcalan napisał Kwestię kobiet i rodziny
w Kurdystanie. Analizował w niej siłę dominacji
państwa kolonialnego nad mężczyznami, którzy z
kolei przenoszą tę dominację na kobiety. Tym samym
opisał rodzinę jako mikrokosmos państwa.
Doszedł do wniosku, że „kwestia wyzwolenia
kobiet” jest tak naprawdę „kwestią męskości”.
Problemem jest męska dominacja. Ponieważ
zadaniem rewolucjonistów jest reprezentowanie
wartości społeczeństwa, o które walczą, we własnych
osobowościach i działaniach, wola mężczyzn, by
przezwyciężyć własną dominującą mentalność,
jest warunkiem wstępnym, by móc stać się
rewolucjonistami:
„Socjalistyczny bojownik musi wyzwolić się z tego fałszywego rozumienia męskości [...]. Mężczyzna musi prawidłowo rozwiązać swój problem. Musi przestać szefować w tej sprawie, by dojść do rewolucyjnego poziomu równości w stosunkach międzyludzkich. W partii jest to fundamentalną kwestią.
[...] Mężczyzna, który nie traktuje kobiet z szacunkiem,
nie może być socjalistą. Kto nie wie, jak szanować
kobiety i nie potrafi wspierać ich walki o wolność, ten
nie może z nami rozwijać narodowowyzwoleńczego
ruchu.
Być może wielu męskich przyjaciół wcześniej podchodziło do kobiet uważając je za nic, za wycieraczkę, za narzędzie przyjemności. Zastanawiam się, czym jest kobieta w waszych oczach dzisiaj? Mężczyzna, który nadal nosi w sobie stare rozumowanie, jest skończony. Nie ma w nim socjalizmu ani demokracji, nie ma nawet honoru.
Na tej podstawie konieczne jest oczyszczenie własnej
duszy. Innymi słowy, trzeba to zrobić nie dlatego, że jest
się przypartym do muru i słabym, lecz jako zasadniczy
wymóg ideowy. Tak jest niezależnie od tego, czy ktoś
jest żonaty czy samotny, z kobietą czy bez. Mężczyzna,
który nie jest w stanie zmienić siebie zgodnie z tą
zasadą, może złamać również wszystkie pozostałe
zasady. Problemem nie jest ani słabość drugiej
osoby, ani to, że ty jesteś bardzo silny; problemem
jest zastosowanie zasady we właściwy sposób. W tym
przypadku dobre intencje również nie uratują wiele.
Bez uświadomienia sobie tej podstawowej, wstępnej
zasady socjalizmu i wyzwolenia narodowego nie
możemy mieć zdrowego podejścia do społeczeństwa w
ogóle i do [tej] jego połowy [którą stanowią kobiety].
Bez tego nie ma rewolucji.”[30]
Podczas sesji edukacyjnych z bojownikami
PKK Abdullah Öcalan wielokrotnie akcentował
zasady, które wszyscy męscy towarzysze powinni
zinternalizować i stosować w podejściu do kobiet:
„Zabić mężczyznę oznacza zabić mężczyznę, który
nie pokonuje w sobie wstrętnej postawy tyrana,
despoty, konsumenta w odniesieniu do kobiety. Każdy
mężczyzna, a zwłaszcza mężczyźni [w partii], muszą to wiedzieć. Co mam zrobić z mężczyznami, którzy mają takie postawy wobec kobiet? Taki rodzaj męskości nie jest w stanie zrobić nic pożytecznego. Nie potrafi właściwie walczyć, nie potrafi nawet zastosować właściwej taktyki.
Każdy powinien wiedzieć, że czasy seksualnego
wykorzystywania kobiet są już skończone. Powinno
być już wiadomym, że kobieta jest witalną i energiczną
istotą ludzką. Dlatego ważne jest [dla was jako
mężczyzn], abyście nie tylko byli bardziej szczerzy,
ale też zaczęli zbliżać się do równości i wolności. W przeciwnym razie nie jest możliwym spotkanie i rozmowa z kobietami.”[31]
Wielu rewolucjonistów/ek z całego świata, a także Ruchu Wyzwolenia Kurdystanu, czerpało inspirację z podejścia Öcalana. Wiele jednak ruchów częstokroć traktowało wyzwolenie kobiet jako kwestię poboczną.
Wielu rewolucjonistów zakładało również, że ich związki małżeńskie lub miłosne będą automatycznie „wolnymi związkami”, takimi jak przyjaźń rewolucyjna, ze względu na samą ich decyzję bycia rewolucyjonistami.
**** Dlaczego zabić mężczyznę?
Mahir Sayin, jedna
z
czołowych
postaci
rewolucyjnego ruchu studenckiego w Turcji w latach
70-tych, również chętnie dyskutował te kwestie.
Miał wiele pytań, kiedy przyjechał spotkać się z
przywódcą PKK - Abdullahem Öcalanem w 1996
roku w Damaszku, 18 lat po ich ostatnim spotkaniu
w Ankarze. Mahir Sayin pamięta, że rozmawiali
o wydarzeniach politycznych od czasów studiów,
o „historii Osmanów, republice, Kemalizmie,
demokracji, seksizmie, problemie mężczyzny, a
nawet o Zeki Mürenie”, popularnym tureckim
transgenderowym[32] piosenkarzu i autorze tekstów.
Mahir Sayin podkreśla, jak ważne było dla niego,
gdy Abdullah Öcalan skomentował „Zabiłem w
sobie mężczyznę!” Zdawszy sobie sprawę, że było
to kluczowym pojęciem w analizach Öcalana, Mahir
Sayin zaproponował wydanie książki opartej na ich
dyskusjach pod tytułem ‘Erkeği öldürmek’ (Zabijając
mężczyznę):
„Kiedy powiedziałem, że myślę o opublikowaniu naszych rozmów pod tytułem ‘Zabijając mężczyznę’, zapytał mnie z dziecięcą radością ‘Czy to ci się najbardziej spodobało?’. Poruszył problem z punktu widzenia, który dotyczy bezpośrednio nas, mężczyzn, a który jest kluczem do zerwania łańcuchów oplatających nasze dusze. W świecie, w którym koncepty wojny i męskości są tak splecione ze sobą, naprawdę ważne było, aby podejść do problemu z tej perspektywy. Fakt, że wielu osobom nie spodobał się tytuł [książki], znów tylko udowodniał, jak jest ważna.”[33]
Abdullah Öcalan wyjaśnia koncepcję „Zabicia Mężczyzny”:
„Właściwie jest to podstawowa zasada socjalizmu.
Chodzi o zabicie władzy, o zabicie jednostronnej dominacji i nierówności, o zabicie nietolerancji.
Nawet można powiedzieć, że chodzi o zabicie
faszyzmu, dyktatury, despotyzmu. To pojęcie można
bardzo rozszerzyć.”[34]
Patriarchalna hegemoniczna koncepcja męskości
ukazuje się zarówno w jednostkach, jak i w
strukturach państwa i społeczeństwa. W odpowiedzi
na nią, koncepcja „Zabicia Mężczyzny” ma na celu
dekonstrukcję i przezwyciężenie systemu relacji
władzy oraz zaproponowanie nowego rozumienia
tego, co znaczy być mężczyzną. Mahir Sayin tak
konkluduje swoje rozmowy z Abdullahem Öcalanem:
„To, w jakim stopniu Öcalan rozwinął tę koncepcję
i jak bardzo potrafi ją przełożyć na relacje, jest
kwestią dyskusyjną, ale stwierdzenie, że widzi
‘demokratyczną rewolucję’ w osobowości Zeki
Mürena, ‘którego osobowość pokrywa się w pewnym
stopniu z jego analizą’, pokazuje, że znacznie pogłębił
tę analizę i że stara się bardzo skrupulatnie opisać stosunki społeczne. De facto jednym z największych osiągnięć Öcalana jest ‘analiza osobowości’. To nie przypadek.”[35]
Abdullah Öcalan oddał hołd Zeki Mürenowi po jego śmierci w 1996 roku, mówiąc: „Dokonał rewolucji przeciwko klasycznemu społeczeństwu – koncepcji męsko-rodzinnej. W tym jest całe jego znaczenie. Jest on powszechnie kochany. Jego sztuka jest również całkiem dobra. Nikomu w Turcji nie udało się tak udoskonalić sztuki śpiewu, jak jemu. Jego wykonanie,
jak i zasady są prawdziwie boskie. Ale tak naprawdę,
jak już mówiłem, dokonał on prawdziwej rewolucji. Przeciwstawiając się sztywnemu tureckiemu modelowi męskości, zbliżył się bardzo do kobiet. I to jest właśnie rewolucja demokratyczna.”[36]
Mahir Sayin zwraca uwagę na trudności i wyzwania, z jakimi spotykają się mężczyźni – w tym on sam –
gdy ośmielają się wystąpić przeciwko patriarchalnym
normom: „Według Öcalana sam Zeki Müren, chociaż
pozostał w relacji przepraszania społeczeństwa,
stojąc równocześnie w opozycji do męskich form
moralności w społeczeństwie, zadał cios tureckiej
męskości. Nie jest to jednak cios w pełni świadomy.
To nie może mieć miejsca bez zakwestionowania
wszystkich relacji patriarchalnego społeczeństwa.
Każdy, kto podejmuje taką próbę, musi być w stanie
położyć na szali swoją własną osobowość i jej związki
z systemem, niezależnie od [konsekwencji dla] siebie.
To jest bardzo trudne zadanie! Prawie niemożliwe
dla tych, którzy zajmują się stosunkami władzy,
szczególnie polityką. Jest bowiem takie zjawisko,
które nazywa się ideologią męskości. W tej chwili jest
ona spleciona z polityką.
Wojna przeciwko własnej męskości i kroki, jakie w
niej podejmiemy, będą stanowiły kryterium tego,
jak blisko jesteśmy naszego marzenia o ‘świecie bez
ucisku’. Ale jest to dziedzina, w której uprzedzenia
są głębsze niż gdziekolwiek indziej. Każde słowo
wypowiedziane w tym temacie trafia na solidny
mur, mężczyźni czują się wręcz jakby byli gwałceni.
Wśród osób, które zasłyszały, że ten temat pojawiał
się w naszych spotkaniach z Abdullahem Öcalanem,
były nawet osoby, które pytały mnie: ‘Czy to prawda,
że masz zamiar zrezygnować z bycia mężczyzną i
staniesz się kobietą?’”[37]
**„Chcemy stworzyć ruch powszechnego rozwodu”** [38]
Mimo świadomości głęboko zakorzenionych
uprzedzeń i tabu wokół tej delikatnej kwestii,
Abdullah Öcalan nie wahał się otwarcie dyskutować
o potrzebie przezwyciężenia patriarchatu na antenie
kurdyjskiego kanału telewizyjnego MED TV.
Te specjalne programy były śledzone z wielkim
zainteresowaniem i omawiane w kurdyjskich
stowarzyszeniach i rodzinach. Omawiano wiele
społecznych tabu i otwierano nowe kwestie, które
pobudzały do myślenia, oraz przyczyniały się do
kroków w kierunku postępowych zmian w rodzinach
i społeczeństwie.
W jednym z odcinków (26 lutego 1998 r.) Abdullah
Öcalan został zapytany, co miał na myśli, mówiąc
o „wyrwaniu kobiet z męskiego uścisku” i „Zabiciu
Mężczyzny”, oraz na jakiej podstawie kobiety i
mężczyźni mogliby się zjednoczyć.
„Pytam o następujące kwestie, czy może raczej –
chcę opracować rozwiązanie dla następujących
kwestii: Jak zabić zarówno mężczyzn jak i kobiety,
[tożsamości] które od wieków są wykorzystywane jako
fundament tego systemu! Oczywiście nie chodzi mi o
to w sensie fizycznym, a raczej o zdelegitymizowanie
kodów moralnych, emocjonalnych i relacyjnych,
nawet jeśli są one oparte na prawach! W ten sposób
nie można być ani takim mężczyzną, ani taką kobietą.
Chcemy rozwinąć powszechny ruch rozwodowy. Nikt
nie powinien wyciągać z tego błędnych wniosków.
Nikt nie powinien tego wykorzystywać: Szanuję
istniejące małżeństwa. Nie mówię, żeby zniszczyć czy
rozwiązać taką wspólnotę. Ale jeśli małżeństwo jest
jak tortura, to każdy ma prawo je rozwiązać. Innymi
słowy, nie mam na myśli podejścia polegającego
na zabijaniu małżeństw. Mówię o ogólnym ruchu
na rzecz rozwodów w mentalności. Nawet te osoby,
które są żonate/zamężne lub zaręczeni/one, muszą
najpierw same rozwieść się z [własnym] klasycznym
rozumowanieniem. Jeśli to konieczne, ich oficjalne
małżeństwo może być kontynuowane. Ale bardzo
przemawia do mnie istotowa zmiana i realizacja
ogólnego ruchu rozwodowego w tym sensie. Aby móc
mieć swój udział w rewolucji, każdy/a musi to zrobić.
To po pierwsze.
Po drugie, jeśli to się stanie, oznaczać to będzie
zabicie tak klasycznej kobiecości jak i męskości. Co
to oznacza? Mężczyzna musi pozbyć się wyobrażeń,
norm moralnych i – nawet nie nazwę tego myśleniem,
ale bezmyślnością – według których zakłada, że jest
mężczyzną i konstruuje siebie zwłaszcza w odniesieniu
do seksualności i płci. To oznacza zabicie mężczyzny.
Żeby rozpocząć nowe życie, trzeba pewne rzeczy
zabić.”[39]
W programie telewizyjnym z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet w 1998 roku rozwinął:
Chcę opowiedzieć o mężczyźnie, którego
zrealizowałem w sobie, tak by nie obwiniać zbytnio
nikogo innego. W tym sensie mówię, że najpierw
zabiłem siebie. **To jest dla mnie filozofia, ideologia.
Nie mogę się wyprzeć życia według niej.**
Nienawidzę być mężczyzną w obecnym systemie.
Uważam, że bycie takim mężczyzną to wielka niższość,
to źródło upadku i wielka brzydota. Bycie z kobietą w
imię takiej męskości jest dla mnie gorsze niż tortury.
Nie jest dla mnie możliwym życie w ten sposób.
Nazywam to wielkim upadkiem, wielką opresją i
zbiorem wszelkich kłamstw.
To, co próbuję wcielić w życie, głównie dla
Kurdów, to nowa teoria miłości. Zapytacie, co ma
wspólnego miłość z rozwojem wojny dla Kurdów?
Kurdowie reprezentują lud, który został pozbawiony
miłości. Miłość jest całkowicie wysuszona i zabita.
Intelektualiści próbują interpretować ludzkie serce,
zajmując się sztuką i literaturą. Jeśli chodzi o
Kurdów, to niestety nigdy tego nie rozpoznali. Gdzie
i kiedy zostało złamane serce Kurda/Kurdyjki? Czyje
serce jest sercem w istniejącym Kurdzie/Kurdyjce?
Czyim uczuciem on/ona odczuwa? Jeśli ma duszę,
to ta dusza jest duszą którego cudzoziemca, którego
poplecznika? Cóż to za brak skrupułów, cóż to za
rozpacz?
[...] kobiety też powinny znać siebie i mieć swoją
tożsamość. Na przykład mężczyźni, w tym ja, nie
powinni być wybuchowi; kobiety powinny umieć
jasno powiedzieć, jakiego mężczyzny chcą. To jest
zarówno prawem, jak i obowiązkiem kobiety.
Mężczyzna jest pozostałością po systemie,
pozostałością po właścicielu ziemskim lub panu. Sam
tego nie pokonam. Kobiety powinny się zorganizować.
Jeśli chcesz życia opartego na równości i wolności,
musisz zapłacić za to cenę. Nie chodzi o to, by iść i
umrzeć od razu, próbując udowodnić swoją wartość z
bronią w ręku. To jest podejście niekompletne.
Jeśli uporządkujesz swoje emocje, zbudujesz w sobie siłę wyobrażenia sobie swojej wolności. Rozwiniesz
swoje własne wyobrażenia o tym, jakiego chcesz
mężczyzny lub jakiego życia chcesz z mężczyzną.
Ale jeśli będziesz uważać, to zrozumiesz, że to
zdominowane przez mężczyzn społeczeństwo obcięło
nawet język kobietom.
Co zrobić z tyranizującym, dominującym mężczyzną z
olbrzymim brakiem szacunku? Ja mówię, nie akceptuj
go. Dlatego dziś dobrym krokiem będzie, bym zwrócił
się o to do kobiet i powinniśmy na to nalegać. Nie da
się absolutnie w żaden inny sposób wzmocnić pozycji
kobiet.”[40]
Zaczynając zawsze od wysiłku zerwania z
patriarchalną mentalnością we własnej osobowości,
Abdullah Öcalan opracował ideologiczne i
praktyczne kryteria dla męskich rewolucjonistów.
Mężczyzn i kobiety poproszono o przeanalizowanie
i przezwyciężenie wpływu zinternalizowanego
patriarchatu na ich myślenie i zachowanie. Kobiecość
i męskość były dogłębnie analizowane jako ideologie
i konstrukcje społeczne. Było to łączone z pytaniem,
jak iść naprzód, aby zbudować nową rewolucyjną
osobowość.
Rewolucyjna
przyjaźń
została
zdefiniowana „nie tylko jako jedność ideologiczna,
ale jako jedność prawdy tworzonej przez potencjał
ideologiczny”.
Analizując, jak głęboko patriarchalna mentalność
i dominacja zakorzeniły się w pojmowaniu
małżeństwa, związków i seksualności, Abdullah
Öcalan stwierdził: „istotna dialektyka miłości w
rzeczywistości społeczeństwa kurdyjskiego musi być
przeżywana zasadniczo platonicznie. Taka miłość
jest cenna. Miłość platoniczna jest miłością opartą
na ideach i czynach”. Na tej podstawie przypomina
męskim towarzyszom, aby dokładnie zrewidowali
swoje podejście do kobiet: „Możemy uczynić kobiety
wartościowymi przyjaciółkami i towarzyszkami w
takim stopniu, w jakim przezwyciężymy postrzeganie
ich jako obiektów pociągu seksualnego. Przyjaźń i
wspólnota walki z kobietą, w sposób, który przekracza
seksizm, jest najtrudniejszą formą relacji.”[41]
**** Separacja w celu zbudowania wolnej jedności
Relacje
międzypłciowe
zostały
radykalnie
przedefiniowane i zreorganizowane z rewolucyjnym
zaangażowaniem, jako część toczącej się
holistycznej walki i życia kolektywnego. Kobiety
podjęły walkę o wyzwolenie się z psychicznej,
fizycznej i organizacyjnej zależności od mężczyzn
i entuzjastycznie samoorganizowały się, tworząc
Armię Kobiet i bojową Partię Kobiet. Tymczasem
mężczyźni często wahali się przed bardziej aktywnym
zaangażowaniem w osobistą i polityczną walkę o
wyzwolenie płciowe.
Abdullah Öcalan wezwał mężczyzn do podjęcia praktycznych kroków w kierunku wyzwolenia płci. „Być może mężczyźni bardziej niż kobiety potrzebują wyzwolenia. Poziom emancypacyjny mężczyzny jest być może trudniejszy niż kobiety. Obecnie dostrzegamy głębiej znaczenie tej kwestii. Podczas gdy kobiety przezwyciężają własne zniewolenie, mężczyźni uparcie utrzymują niewolnictwo i zniewolenie i zachowują się bardzo konserwatywnie.
Podczas gdy rozwiązanie pojawia się łatwo u kobiet, a ich tęsknota za wolnością, ich pragnienia są silne; mężczyzna upiera się, aby nie rezygnować z dominacji, zawsze obstając przy konserwatyzmie i narzucaniu własnego zdania. Jak więc należy to przezwyciężyć? Będziecie musieli sami rozpocząć od jednego, dwóch małych punktów w tym temacie. **Nie ma gotowych rewolucjonistek/ów, mężczyzn czy kobiet, rewolucja
dopiero ich stwarza.** ”[42]
Autonomiczne organizowanie się kobiet w oparciu o Teorię Separacji i Ideologię Wyzwolenia Kobiet miało ogromny oddźwięk. Krok po kroku doprowadziły one do zmiany ról i relacji między płciami w życiu codziennym i w walce. Kobiety uczyły się dowodzić oddziałami partyzanckimi i opracowywać taktykę wojenną, a mężczyźni gotować, piec chleb i wspierać się emocjonalnie. Relacje między mężczyznami a kobietami zyskały nowe kształty i znaczenia.
Transformacja mężczyzn była coraz częściej postrzegana jako istotna część wspólnej walki. Otworzyły się debaty o tym, jak rozumiane są takie pojęcia jak piękno i miłość. Etyka i estetyka również wyłoniły się jako ważne pojęcia w ruchu. Skupiono się na budowaniu czegoś nowego. Była to walka o
wyzwolenie płci, próba wygenerowania zrozumienia
i zaangażowania towarzyszy w celu przezwyciężenia
mentalności patriarchalnej. Kobiety zrealizowały
swój potencjał do generowania zmian i alternatyw.
Dostrzegły potrzebę wzięcia odpowiedzialności za
swój rozwój, jak również za wyzwania rewolucyjne
i generalny kierunek ruchu. Zdefiniowały swoją
anty-patriarchalną walkę jako walkę z systemem
liczącym 5000 lat, a nie jako walkę z pojedynczymi
mężczyznami. Łącząc konkretne zdarzenia ze
źródłem problemu, dostrzegły wagę adresowania istoty sprawy bez popadania w abstrakcję.
Pytania: „Jak przekształcić mężczyznę? Jak wyzwolić kobietę, życie i społeczeństwo? Jak budować wolne
być może trudniejszy niż kobiety. Obecnie dostrzegamy związki?” dotarły również do społeczeństwa i przyczyniły się do zmian. Bojowniczki stały się wzorami do naśladowania, mającymi olbrzymi wpływ. Dawały przykłady tego, jak walczyć, myśleć i działać, by przekształcić relacje między płciami poza
patriarchalnym systemem. Coraz więcej kurdyjskich kobiet angażowało się w walkę, w politykę i wszystkie dziedziny życia społecznego. W ten sposób rzuciły również wyzwanie patriarchatowi wewnątrz swoich rodzin. Jednocześnie coraz więcej młodych mężczyzn zaczęło kwestionować patriarchalną przemoc i odrzucało męskie role, których nauczyło ich pokolenie ich ojców i dziadków.
Zmagania i wyzwania związane z walką o wyzwolenie płci zyskały nowy, ważny wymiar, zwłaszcza dla kurdyjskich kobiet i ruchu kobiecego, wraz z porwaniem Abdullaha Öcalana przez siły NATO w lutym 1999 roku. Bojowniczki i kobiety w całym społeczeństwie zrozumiały, że ten atak był wymierzony również w sam ruch kobiecy i perspektywę PKK na wyzwolenie społeczne. Po uwięzieniu Abdullaha Öcalana nowo powstała Partia Kobiet musiała nie tylko mierzyć się z atakami
tureckiego państwa i hegemonicznych sił, ale także z rosnącymi patriarchalnymi postawami wewnątrz samego ruchu, które lekceważyły wolę i autonomię kobiet. W odpowiedzi na to, Partia Kobiet podjęła decyzję o opracowaniu nowych metod walki i edukacji wśród swoich męskich towarzyszy.
**** Pprzekształcenie mężczyzny - programy edukacyjne
Celem tych programów edukacyjnych było
stworzenie ram, w których bojownicy byli proszeni
o przeanalizowanie wpływu systemu patriarchalnego
na swoją osobowość i zachęcani do rozwijania
tożsamości i osobowości wolnego mężczyzny.
Męskich towarzyszy zachęcano do składania
wniosków o uczestnictwo do osób odpowiedzialnych
za Partię Kobiet. Komisja Partii Kobiet wybrała
grupę 20 uczestników na pierwszy okres edukacyjny
w oparciu o cele i intencje mężczyzn zawarte w ich
osobistych raportach.
Pierwszy
okres
edukacyjny
w
Akademii
Wolnych Kobiet rozpoczął się w wolnych
górach Kurdystanu 27 grudnia 2001 r. i trwał 8
miesięcy. Następnie zorganizowano dwa kolejne
okresy edukacyjne, których forma rozwijała się
w oparciu o doświadczenia z pierwszego okresu
edukacyjnego. Złożona z towarzyszek komisja,
kierująca programem edukacyjnym, wyjaśniła
jego cel: „Powodem tego szkolenia jest brak
równowagi również w naszej społeczności. Z jednej
strony jest mocne kwestionowanie [zastanego
porządku], ambicja stworzenia wolnej jednostki,
a z drugiej strony jest rzeczywistość nacechowana
konserwatyzmem, zamknięciem i samouwielbieniem.
Naszym największym wyzwaniem będzie pokonanie
tej nierównowagi dzięki takim właśnie programom
edukacyjnym.”[43]
Wielu uczestników nie do końca jasno rozumiało
własne cele. Tendencją męskich przyjaciół było
stwierdzenie: „Przyszliśmy tu, ale to przyjaciółki
[kobiety] muszą nas przeanalizować, abyśmy
mogli się poprawić”. Inni przyszli by „spróbować i
doświadczyć” lub „popatrzeć i zobaczyć, jak wygląda
Akademia Kobiet”.
Takie podejście zostało skrytykowane przez
towarzyszki jako aroganckie i powierzchowne. Żądały
one od swoich męskich towarzyszy, aby ich „wejście w tę edukację nie było próbowaniem, lecz tworzeniem
wolnej osobowości. W osobach przychodzących
próbować brakuje woli, celu i determinacji.
Innym podejściem było: ‘Jak wyląda świat akademii?
Jesteśmy ciekawi, poznajmy towarzyszki, powinniśmy
mieszkać bliżej siebie, by rozwinąć naszą przyjaźń’.
Naszą metodą nie jest mieszkanie daleko od siebie czy
blisko.
Towarzysze powinni umieć podejść do edukacji
odpowiedzialnie na miarę znaczenia, jakie jej nadają,
a nie podchodzić do niej teoretycznie. Na takiej
podstawie każdy powinien móc wypełniać swoje
obowiązki nie tylko jako słuchacz, ale także jako osoba
ofiarująca, tak aby móc angażować się nawzajem w
edukację. Ważne jest świadome uczestnictwo zarówno
w życiu, jak i w procesie kształcenia, w oparciu zwłaszcza o preferencje, dobrowolność, wolę walki. Przy tym należy postawić sobie jasny cel, mając za cel ostateczny osiąnięcie wolnej osobowości męskiej.”[44]
Komisja edukacyjna wezwała uczestników do otwartości i odważnego analizowania swoich doświadczeń w rodzinie, społeczeństwie i w walce. Z tym krokiem uczestnicy zmagali się najbardziej i minęło kilka miesięcy, zanim dyskusje stały się głębsze.
Towarzysze dzielili się później swoimi refleksjami na temat poczucia słabości i niepewności, kiedy po raz pierwszy znaleźli się w Akademii Kobiet i wzięli swój pierwszy wdech „poza światem męskiej dominacji”: „Pierwszą myślą niech będzie nieśmiałość ‘różnicy’. [...] Innymi słowy, bycie ‘nielicznymi’ lub ‘mniejszością’. Próbując nadać temu znaczenie, przypominamy sobie na chwilę kobietę w świecie, z którego przyszliśmy. Nawet jeśli to doświadczenie nie jest wystarczające, można wczuć się w to, czego doświadcza kobieta, która w męskim świecie skazana jest na samotność.
„Być może pierwszymi emocjami, jakich doświadczyliśmy, było zetknięcie z naszą męską dominacją i naszą sztywną rzeczywistością. Innymi słowy, poczucie nierozwiązywalnej słabości
porównać można do uczucia, jakie mają dzieci, którym zabrano zabawki... Być może do dziś fakt bycia ‘mężczyzną’ w męskim świecie nie był dla nas zbyt oczywisty i nie uzmysławialiśmy tego sobie w każdym momencie. Ale tutaj, w świecie kobiet, w każdej chwili mamy świadomość, a nawet czujemy, że jesteśmy ‘mężczyznami’.
Kiedy przyszliśmy do akademii i zobaczyliśmy konkretny wyraz historycznych postulatów wolnościowych towarzyszek w ich morale, entuzjazmie i uwadze, której nam udzielały, doświadczyliśmy poczucia szacunku i pewności siebie, którego jako mężczyźni nie możemy znaleźć nigdzie indziej.”[45]
Studenci ostatniego okresu edukacyjnego stwierdzili, że jedną z najważniejszych lekcji, jakie wynieśli, było budowanie życia wspólnotowego z męskimi towarzyszami: „Nauczyliśmy się, że odpowiedzią na pytanie, jak żyć z kobietami, jest poprawne, harmonijne i komplementarne życie z naszymi towarzyszami - mężczyznami. Otwartość na różnice każdego z przyjaciół, znajdowanie rozwiązań dla ich błędów i niedociągnięć w oparciu o cierpliwe i
ostrożne podejście, a w szczególności poszukiwanie wspólnego życia poprzez uznanie woli drugiej osoby i bez dominacji nad nią. To wszystko zmuszało nas do długich i głębokich przemyśleń i ucieleśniło się w praktyce.”[46]
Wielu mężczyzn opisywało swój udział w tym programie edukacyjnym i doświadczenia, jakie zdobyli w Wolnej Akademii Kobiet, jako „punkt zwrotny” w swoim życiu. Spoglądając w lustro, które stawiały przed nimi kobiety, stawali się świadomi samych siebie: „Zostaliśmy skonfrontowani z naszą nagą rzeczywistością. A nie jest to łatwa rzeczywistość. Widzieliśmy wszystkie brzydkie strony mężczyzny. Kiedy w akademii odbywały się ogólne dyskusje, jako mężczyźni
byliśmy w mniejszości. Więc nasz styl dyskutowania przykuwał uwagę: Był to niegrzeczny, konceptualny, abstrakcyjny, konkurencyjny styl dyskusji, w którym każdy chciał być na czele i wydawać się mądrzejszym od innych.”[47]
Bycie w mniejszości podczas platform w Akademii Kobiet sprawiło, że wielu mężczyzn czuło się zdenerwowanych i nieśmiałych. Potem zaczęli jednak zdawać sobie sprawę, że wiele z ich towarzyszek miało o wiele głębsze, przekonujące i empatyczne podejście w swoich krytykach i analizach niż się spodziewali. To doprowadziło ich do głębszej i bardziej szczerej autorefleksji. Dzięki platformom mężczyźni i kobiety zyskali głębsze zrozumienie wzajemnych bolączek i oczekiwań. Jeden z uczestników podsumował:
„W miarę jak poznawaliśmy, czym jest mężczyzna, zaczęliśmy rozpoznawać znaczenie innych. Najbardziej znaczącym rezultatem tego procesu jest to, że mężczyzna nie może dzielić życia z kobietami w sposób spójny, jeśli nie stworzy spójnego, sprawiedliwego i wspólnego życia z mężczyznami. Teraz próbujemy żyć w dobry sposób z mężczyznami, abyśmy mogli rozwinąć dobry sposób życia z kobietami...”[48]
Bojowniczka, która kierowała procesem edukacji, oceniła doświadczenia z perspektywy kobiet:
„Nie tylko debaty teoretyczne były ważne, ale ważniejszy nawet był wysiłek przełamania pewnych
tabu, uprzedzeń i zrozumienia siebie nawzajem w tym samym środowisku. Oczywiście, przybycie męskich przyjaciół do Akademii Kobiet oznacza nie tylko ich samokształcenie, ale także, że my, kobiety też się przy tym kształcimy. W tym sensie dialog w życiu i edukacji miał na celu wzajemny rozwój.
Mimo pewnych trudności, udało się przejść naprawdę mocny proces edukacyjny. Wierzyłyśmy, że to będzie mocna ideologicznie praca, ale nie spodziewałyśmy się, że w ciągu dwóch lat osiągnie aż taką moc. Teraz cieszymy się, że zaczęłyśmy. To było bardzo ważne zarówno psychicznie, jak i organizacyjnie, zapobiegło też ewentualnym błędom w podejściu. [...] Towarzysze nigdy nie traktowali problemu wolności jak swojego własnego... Bo nie widzieli siebie jako
ukształtowanych w ramach systemu. Nie byli też w tym momencie zdesperowani, aby osiągnąć wolność. Może tylko w teorii, ale nie wierzyli w to. Na obecnym etapie, możemy powiedzieć, że zmiana mentalności następuje 10 razy szybciej niż w przeszłości. [Abdullah Öcalan] zawsze powtarzał: ‘Jeśli nie wyedukujesz mężczyzn, będziesz jak osoba z jedną nogą - a tak nie da się biegnąć’. Możemy powiedzieć, że teraz mamy dwie nogi.”
Opuszczając akademię po zakończeniu edukacji, uczestnicy wskazywali na istotne zmiany, które zauważyli w sobie oraz na poczucie własnej
odpowiedzialności za dzielenie się swoimi
doświadczeniami i spostrzeżeniami z innymi towarzyszami:
„Nastąpiła zmiana w naszej świadomości, świecie emocjonalnym i zachowaniu. Próbowaliśmy nabrać sił, żeby spojrzeć na życie przez okno, którego wcześniej nie znaliśmy, które było dla nas dziwne i które zaniedbywaliśmy. Zyskaliśmy nową perspektywę i kierunek. Teraz stoimy przed odpowiedzialnością dzielenia się i pogłębiania wyzwania, ekscytującymi i emocjonalnymi chwilami, które przeżywamy ze wszystkimi przyjaciółmi, gdziekolwiek się znajdujemy.
Zdolność mężczyzny do nauczenia się życia i dzielenia się z mężczyzną oraz do tworzenia prawdziwych więzi miłosnych oznacza przezwyciężenie wszystkich efektów działania systemu na płeć w myśleniu, emocjach i rozumieniu życia. Jest to ważny kamień milowy w tworzeniu wolnego życia.”[49]
Aby nie ograniczać tych sesji edukacujnych do wybranej grupy towarzyszy i aby temat „Zabicia Dominującego Mężczyzny” stał się częścią ogólnego dyskursu, szkolenia z ruchem kobiecym stały się częścią regularnego programu edukacyjnego we wszystkich akademiach, zarówno dla bojowników jak i w społeczeństwie.
**** Przekształcenie mężczyzny - ciągła walka
Od rozpoczęcia tych sesji edukacyjnych, ich wpływ
definiuje warunki dyskusji w Ruchu Wyzwolenia
Kurdystanu. Materiały, z których korzystano i które
powstały w trakcie tych programów edukacyjnych, są
nadal czytane i dyskutowane. Odtąd standardem na
różnych płaszczyznach walki o wolność w Kurdystanie
stały się programy edukacyjne prowadzone przez
wyłącznie kobiece komisje dla mężczyzn na tematy
takie jak seksizm w społeczeństwie i historia kobiet.
Od 2013 roku Jineolojî i Hevjiyana Azad zostały
również włączone do autonomicznych i ogólnych
programów edukacyjnych. Zazwyczaj tematy te
spotykają się z dużym zainteresowaniem i są żywo
dyskutowane, a męscy towarzysze często opisywali
te lekcje jako „punkt zwrotny” w ich osobistym i zbiorowym zaangażowaniu w podważanie męskiej
dominacji.
Około 15 lat po swoim udziale w pierwszym
programie edukacyjnym dla mężczyzn, Sînan Cudî
zastanawia się nad swoimi doświadczeniami i
rozwojem: „gdy dołączasz do PKK, dołączasz do
linii wyzwolenia kobiet. Wstępujemy do PKK, aby
wyzwolić się od reakcyjnych wpływów społeczeństwa.
Projekt transformacji mężczyzn jest naturalną częścią
naszego życia i edukacji. Codziennie walczymy z
samymi sobą. Zmagamy się z naszymi popędami,
naszymi emocjami, z naszą praktyką w życiu
codziennym, z naszym sposobem wyrażania się, z
naszym językiem i retoryką, ze wszystkimi aspektami naszej istoty. Jeśli twoje podejście charakteryzuje
powaga, nieuchronnie dołączasz do linii i kultury
kobiet. To jest nasz podstawowy obowiązek i nasza
odpowiedzialność, nie zaś sprawa indywidualna.
W odniesieniu do moich osobistych doświadczeń
mogę powiedzieć, że ten rok edukacji w Akademii
Kobiet [2003-04] wywarł największy wpływ na moją
osobowość. Była to duża szansa na poznanie siebie,
jak również kobiet. Jako mężczyźni mamy tendencję
do wycofywania się i ucieczki, gdy trzeba zająć
się uczuciami i tym, co się w nas dzieje. Ale kiedy
przyjechaliśmy do Akademii Kobiet, nie mogliśmy
już tego robić. Zostaliśmy pozbawieni możliwości
ucieczki. Podczas okresu edukacji, codziennie, przez
24 godziny na dobę przebywaliśmy razem z 20 męskimi
towarzyszami, zorganizowani w 3 komuny. Nie było
więc miejsca ani czasu na ucieczkę. W takim otoczeniu
zaczynasz się denerwować na siebie samego i złościć
na mężczyzn wokół ciebie. Wszystkie twoje tłamszone
emocje znajdują swe ujście. Do tej pory, a właściwie
także po dziś dzień, zawsze tłumiliśmy swoje uczucia,
aby chronić naszą męskość. W miarę edukacji nasze
narzędzia obronne zużyły się. Doświadczyliśmy
wielkiego chaosu tak w sobie samych, jak i między
nami. Wtedy zrozumieliśmy, że musimy jasno określić
nasz cel – zmiana społeczeństwa. Od czego musieliśmy
zacząć? Od siebie samych!
To jest kwestia rewolucji i ewolucji. Rozpoznaliśmy, że musimy zmienić własną mentalność i na nowo
zdefiniować: Czym jest mężczyzna? Czym jest kobieta? W środowisku edukacyjnym doświadczyliśmy bezpośrednio, jak kobiety odnoszą się do siebie nawzajem. Uczyliśmy się od wspólnoty kobiet, jak kobiety pomagają sobie i wspierają się nawzajem,
jak praktykują kolektywizm, miłość, empatię. Kiedy doświadczyliśmy tego bezpośrednio, wiedzieliśmy, że to jest właściwy sposób. Zadaliśmy więc sobie również pytanie: Jak możemy rozwijać takie relacje wśród mężczyzn?
Z początku w naszych analizach osobowości skupialiśmy się tylko na wyznaniu naszych złych męskich cech. Opróżniliśmy nasze wnętrza. To było katarktyczne, ale nie wystarczyło do zmiany. Potem zaczęliśmy pytać: jakie są nasze dobre strony? Kiedy jedna z towarzyszek zadała mi to pytanie, zastanawiałem się przez pół godziny, ale nic sensownego nie przyszło mi do głowy. Jeśli stawiasz
się w pozycji podmiotu, w centrum wszystkiego, to
bardzo trudno jest odpowiedzieć na to pytanie. Ale
jeśli spojrzysz na siebie jako na część życia, jako istotę
połączoną [z innymi], to odpowiedź staje się możliwa.
Poprzez uświadomienie sobie i docenienie kobiecych
społecznych cech charakteru w nas samych, możliwa
stała się zmiana naszej mentalności. Próbowaliśmy
myśleć, czuć i tworzyć empatię tak, jak robią to
kobiety.
Ta walka trwa w nas do dziś. Są dni, że przegrywam
z mężczyzną wewnątrz mnie. Wtedy pojawia się
pustka. Są dni, że kobieta we mnie jest bardziej
widoczna. Wtedy jestem zorganizowany, rozważny,
kolektywny, bardziej kochający. Zachowuję się
bardziej empatycznie i okazuję solidarność. To,
czego się nauczyłem, nie jest przeznaczone tylko dla
konkretnego miejsca czy czasu. Zmiana mentalności
musi trwać aż do dnia mojej śmierci. Perspektywa,
jaką dał nam [Abdullah Öcalan], to: ‘Musisz zabijać
mężczyznę [w sobie] nie tylko raz, ale każdego dnia
tysiąc razy.’
Dzięki temu projektowi nauczyliśmy się wielu rzeczy.
Teraz mamy pomysł, jak wdrożyć te idee w politykę,
w walkę zbrojną, w edukację i w życie. Chcemy,
aby ludzie w naszym społeczeństwie uśmiechali się,
gdy idą ulicami. To dla mnie jest częścią projektu
przemiany mężczyzny!”[50]
Rûmet Zagros ewaluuje proces edukacji mężczyzn z perspektywy ruchu kobiecego. Podkreśla ona, że męscy towarzysze muszą ostatecznie zmienić się sami, kobiety nie mogą wykonać tej pracy za nich. Jednak jeśli chcemy prawdziwego wyzwolenia płci, konieczne jest, aby kobiety odgrywały aktywną rolę, tak by mężczyźni mogli obrać dobrą drogę.
Fundamentem wyzwolenia płci jest organizacjakobiet, organizacja i wzmocnienie pozycji kobiet są
niezbędne. Same w sobie mają one wpływ na męskich towarzyszy. Jeśli wykorzystamy to jako podstawę, możemy podjąć dalsze kroki, aby zaangażować się w sprawy mężczyzn i temat dominującej męskości.
Rûmet Zagros wyjaśnia: „Kiedy mówimy o teorii separacji, pojawia się pytanie: Od czego się oddzielamy? Z czym się rozwodzimy? Oddzielamy się od i rozwodzimy z dominującą męskością i stłamszoną kobiecością!
[Zabicie Dominującego Mężczyzny] dotyczy tej formy
męskości, która jest z natury pozbawiona wiary i
pewności siebie. To mężczyzna, który nie ma szacunku
ani dla kobiet, ani dla mężczyzn, ale który sam jest
właściwie bezradny. Ten mężczyzna nie ma siły. Ale
musi być silny, aby ludzie go słuchali. Aby jego żona i
dzieci go słuchały. Dlatego musi być szorstki i surowy.
Musimy to przezwyciężyć. Mężczyźni opierają swoje
rządy na strachu. Dlatego mężczyzna stał się twardy.
Ale w głębi duszy nie wierzy w siebie. To jest kolejny
problem. Na przykład, idzie gdzieś do pracy. Szef
wywiera na niego presję, nie płaci mu pieniędzy, ale
mężczyzna nie ma nic do powiedzenia. Ma kłopoty
i wraca do domu zdenerwowany. I wszystkie te
kłopoty zrzuca na żonę i dzieci. Taka sytuacja została
wytworzona przez dzisiejsze struktury. Mężczyzna
szuka zemsty na kobiecie. Ten model mężczyzny musi
zostać zabity. Te relacje muszą zostać wykorzenione.
Sam mężczyzna musi być przekonany, że musi
się wyzwolić. Zabić starą mentalność, która jest
całkowicie pod wpływem religii i posiadania, która
mówi: ‘Dzieci powinny być moje, a nie kobiety’ i
‘każdy mężczyzna tylko dla siebie i swojej rodziny’.
W szerszych relacjach odgrywają rolę bohaterów
i władców nad jednymi i poddanego wobec innych.
Przezwyciężenie tej formy męskiej osobowości jest
naszym pierwszym celem.
**Albo się zmienisz, albo się zmienisz. Powoli będziemy
się zmieniać. To nie jest zadanie rewolucji, to jest
zadanie epoki.**
Jakiego rodzaju mężczyzny chcemy? Jakie standardy
my, jako kobiety, mamy dla rozwoju mężczyzn?
Nasz pomysł na demokratycznego mężczyznę...
socjalistycznego, kochającego wolność, myślącego
o równości. Na równej stopie ze swą matką, z
przyjaciółmi, z córką, ze społeczeństwem, ze
wszystkimi. To są przykładowe standardy. Kiedy
przyglądamy się relacjom mężczyzn, widzimy, że
często są one materialistyczne i mechaniczne,
techniczne. Poza tym, nie myślą zbyt wiele. Ale jaki
jest mężczyzna estetyczny? Jaka jest świadomość
estetycznego mężczyzny? Jeśli mężczyzna nie jest
świadomy, jeśli jego myślenie nie jest delikatne,
piękne, jeśli nie dostrzega życia, jeśli nie liczy się z
wolą kobiety – taki mężczyzna nie jest demokratyczny.
Jeśli brakuje fundamentu, każdy związek seksualny
również odniesie porażkę. Jeśli kobiece standardy wobec mężczyzn są niejasne, mężczyźni nie
zaakceptują kobiet na równych zasadach. Nie będą
ich słuchać.
Istnieją różne metody edukowania mężczyzn.
Czasami idzie to bardzo powoli. Czasami wymaga to
ciężkiej walki. Próbowałyśmy wszystkich sposobów.
Próbowałyśmy trudnej drogi i innych metod.
Obecnie nasi [męscy] towarzysze w akademiach,
gdy mają platformę a nie ma tam kobiety, która
mogłaby ich krytykować, uważają, że platforma jest
niewystarczająca. Ich postrzeganie siebie samych
pozostaje ograniczone. Mówią: Towarzyszki powinny
analizować nas socjologicznie, analizować naszą
męskość, analizować naszą płeć, tak abyśmy poznali
samych siebie. To jest bardzo ważna zmiana.
Musimy również zdefiniować same siebie i uczynić
siebie zrozumiałą. Jakiego rodzaju kobietą jestem?
Czego pragnę jako osoba kochająca wolność?
Najważniejszą podstawą dla wszystkich metod jest
Ideologia Wyzwolenia Kobiet. Mężczyźni zmieniają
się w systemie kobiecym. Dzięki temu odbudowuje się
również społeczeństwo. Gdyby ten społeczny system
wspólnotowy nie istniał [w Rożawie], nie doszłoby
na przykład do rewolucji. Gdyby nie było systemu
kobiecego, nie byłoby rewolucji kobiecej.”[51]
W siódmym numerze magazynu Jineolojî (październik
2017) zgłębiano nieustającą walkę przeciwko
patriarchalnym stosunkom społecznym. Pod
nagłówkiem „Spojrzenie na męskość i męską naturę”
różne artykuły poruszały takie tematy, jak związek
mężczyzn z militaryzmem; ideologiczne i kulturowe
narzędzia, przy użyciu których skonstruowano,
zrealizowano i które utrzymują patriarchalną
męskość; oceny antypatriarchalnych walk; centralne
znaczenie walki o wyzwolenie płci dla przyszłości
socjalistycznych rewolucji; wyniki dyskusji kobiet
na temat naszego związku z męskością i tego, jak
przezwyciężyć dominującą męskość w codziennym
życiu. Z mężczyznami przeprowadzono dyskusje na
temat ich samookreślenia i wyzwań, przed którymi
stoją. Nagîhan Akarsel podsumowuje w swoim
artykule „Rozpoczynając z empatią”, że dyskusje
oparte na empatii i szczerym pragnieniu mężczyzn i
kobiet, by zrozumieć i poznać siebie nawzajem, mogą
otworzyć drzwi do przezwyciężenia patriarchalnej
męskości i ujawnienia ludzkiej natury mężczyzn.
*** 6. Wola zmiany
To, że zmiana osobowości mężczyzn jest ważna,
omawiane było przez wiele różnych ruchów,
w różnych częściach świata. Kwestia zmiany
osobowości mężczyzn była podejmowana nie
tylko przez Ruch Kobiet Kurdystanu. Znamienne
jest, że chociaż patrząc globalnie istnieje ogromna
różnorodność kontekstów, pojawiło się kilka analiz i
propozycji o uderzającym podobieństwie. Świadczy
to o uniwersalnej naturze antypatriarchalnej walki i
o tym, że choć patriarchat może różnie się maskować
w różnych kontekstach, poważne próby znalezienia
rozwiązania i zaproponowania alternatyw mają ze
sobą wiele wspólnego.
bell hooks była afroamerykańską pisarką,
intersekcjonalną
feministką,
akademiczką
i
aktywistką, a jej kariera trwała ponad 40 lat. W tym
czasie jej prace zajmowały poczesne miejsce zarówno
w drugiej, jak i trzeciej fali feminizmu. Wiele z jej
prac skupia się na miejscach przecięcia rasy, klasy i
płci w kapitalizmie.
Jej praca z 2004 roku The Will to Change (Wola
zmiany) to głęboki skok w temat wpływu patriarchatu na męski podmiot. Podobnie jak w propozycji Öcalana
Kuştina Zilam, hooks omawia wpływ patriarchatu na całą ludzkość, zamiast analizować jedynie jego wpływ
na kobiety. Konkluzja jej książki (że patriarchat jest problemem wszystkich płci, ponieważ krzywdzi wszystkich ludzi) podkreśla znaczenie potrzeby wykorzenienia toksycznej męskości jako części rewolucyjnej walki.
Prace hooks na temat rasy, klasy, kobiet i imperializmu
są silnym przykładem potrzeby, również wyrażonej przez Jineolojî, spojrzenia wstecz na naszą historię, aby ją zrozumieć i przeanalizować, a także odkryć te jej części, które zostały ukryte lub zaciemnione. Ogólnie rzecz biorąc, jej praca dostarcza silnej perspektywy
na to, jak kontynuować i rozwijać antypatriarchalną
naukę społeczną i jest czymś, z czego Jineolojî
może czerpać. Co ciekawe i warte podkreślenia,
stnieje również wiele wspólnych tematów pomiędzy
pisarstwem hooks, Jineolojî i pracami Abdullaha
Öcalana.
„Feminizm drugiej fali” to termin określający ruch
kobiecy w USA i Europie od lat 60. do 90. XX wieku,
kiedy to hooks rozwijała teorie, które doprowadziły
ją do napisania książki The Will to Change. Druga
fala feminizmu znana jest ze stwierdzenia „osobiste
jest polityczne” i rozszerzenia debaty feministycznej
znacznie dalej niż prawa kobiet na arenie publicznej. W
tym samym czasie kobiety zaczęły się autonomicznie
organizować i proponowały oddzielenie swojego
życia i rewolucyjnej walki od mężczyzn jako sposób
na odrzucenie patriarchatu.
Ten krok ma wiele wspólnego z autonomicznym
organizowaniem się Ruchu Kobiet Kurdystanu. Autonomiczne organizowanie się feminizmu drugiej fali nie stało się jednak częścią masowego ruchu rewolucyjnego. W pewnych okresach znaczna część walki tego ruchu została również wchłonięta przez liberalne programy, pozwalające niektórym kobietom (głównie białym z klasowym przywilejem) na podniesienie swojej pozycji w społeczeństwie. Kobiety ponownie zostały zwrócone przeciwko sobie wzdłuż linii rasowej i klasowej. W ten sposób zablokowano możliwość stworzenia daleko idących zmian społecznych dla wszystkich kobiet.
Choć The Will to Change porusza wiele aspektów patriarchatu, kluczowym przesłaniem jest krzywda, jaką patriarchat wywiera na męską osobowość i życie. hooks analizuje niechęć feminizmu, zwłaszcza feminizmu drugiej fali, do
zajmowania się męskim bólem spowodowanym przez
patriarchat, a nawet mężczyznami w ogóle. Krzywda
wyrządzana kobietom każdego dnia oraz męska
nieświadomość własnego uprzywilejowania mogą
nas przekonać, że urodzenie się mężczyzną nie ma
znaczących minusów. Jednakże, kiedy patrzymy tylko
na krzywdę, jaką patriarchat wyrządza kobietom,
i próbujemy „rozwiązać problem patriarchatu”
jedynie między sobą, będziemy widzieć tylko połowę
obrazu. Jak możemy rozwiązać ten problem, jeśli nie
rozumiemy złożoności systemu patriarchalnego?
Co więcej, jeśli wykluczymy mężczyzn z
antypatriarchalnych dyskusji, o wiele trudniej jest
prosić ich o zmianę samych siebie. Mówienie „to rani
innych i powinieneś czuć się z tym źle” może nas
doprowadzić tylko do pewnego momentu. Z dużym
prawdopodobieństwem o wiele więcej mężczyzn
zaangażuje się w anty-patriarchalne zmagania, jeśli
będą mogli zobaczyć, jaki patriarchat ma wpływ
na nich samych, jak zranił i zniszczył ich relacje z
innymi ludźmi, odciął ich od życia emocjonalnego
i odcisnął piętno na ich własnym szczęściu. Jest to
jeden z paradoksów systemu patriarchalnego; aby
go pokonać, potrzebujemy, żeby mężczyźni rzucili
wyzwanie samym sobie, ale mogą to zrobić tylko
wtedy, gdy zwrócimy się do nich i pokażemy im, jak
być częścią tej walki.
hooks krytykuje fakt, że feminizm często odrzuca i krytykuje patriarchat bez zaproponowania innych
opcji. Jeśli feminizm nie rozwinie alternatywy dla tego, co hooks nazywa „białym rasistowskim kapitalistycznym patriarchatem”, nie uda mu się stworzyć szerszej rewolucyjnej perspektywy. Krytyka
białego/średnioklasowego feminizmu przez hooks i inne pisarki dostarcza nam użytecznych narzędzi do ewaluacji feministycznej walki. Poprzez krytykę możemy zobaczyć, które nurty feminizmu prowadzą nas w ślepy zaułek, które były kontrproduktywne lub zostały zasymilowane przez kapitalistyczną hegemonię. Jednym z głównych założeń Jineolojî jest również to, że nauka o kobietach i życiu jest kluczem do wyzwolenia społeczeństwa jako całości i przez to nie może być odizolowana od szerszej walki.
Antykolonializm, nierozerwalnie związany z
wyzwoleniem kobiet, jest wątkiem przewijającym się
tak przez pracę hooks, czarny feminizm w ogóle jak i
Ruch Kobiet Kurdystanu. Ruchy te nigdy nie mogły
sobie pozwolić na luksus ignorowania kolonializmu.
Ta antykolonialna analiza jest niezbędna do walki
z patriarchatem. Mężczyźni, którzy próbują lepiej
zrozumieć samych siebie i zmienić się, muszą również
zawsze patrzeć na to, gdzie się znajdują w odniesieniu
do imperializmu i jak ten sprawia, że postrzegają
mężczyzn i kobiety z ich własnej rasy lub kultury,
a jak z odmiennej. Ruchy kobiece na całym świecie
nie powinny traktować takich spraw, jak ideologia
Ruchu Kobiet Kurdystanu czy czarny feminizm,
jako specyficznych kwestii dotyczących wyłącznie
kobiet czarnoskórych lub z Bliskiego Wschodu.
Powinny być one postrzegane jako przykłady, źródła i
awangarda walki, którą wszystkie toczymy przeciwko
kapitalizmowi i patriarchatowi.
Jednym z głównych tematów poruszanych przez
hooks w The Will to Change jest dystans, jaki
patriarchat stawia między mężczyznami a ich życiem
emocjonalnym, oraz krzywda, jaką im to wyrządza.
Zauważa ona, że wiele kobiet, jak również mężczyzn,
a zwłaszcza młodych chłopców i dziewcząt, pragnie
czuć miłość swoich ojców, braci, towarzyszy,
przyjaciół i partnerów. Jednakże, ponieważ patriarchat
odcina mężczyzn od ich własnych emocji, wiele osób,
które poszukują miłości mężczyzn, w jakimkolwiek charakterze, nieustannie się rozczarowuje.
„Jest tylko jedna emocja, którą patriarchat ceni, gdy jest wyrażana przez mężczyzn; tą emocją jest gniew. Prawdziwi mężczyźni się wściekają. A ich szaleństwo, bez względu na to, jak gwałtowne lub destrukcyjne, jest uważane za naturalne – pozytywny wyraz patriarchalnej męskości. Gniew jest dla każdego najlepszą kryjówką, w której można ukryć ból lub udrękę ducha.”[52]
Ta patriarchalna norma oczekiwania od mężczyzn, by zachowywali się w sposób, w którym są zdystansowani wobec swoich emocji, jest często nieświadomie (a czasem świadomie) wzmacniana przez kobiety. Wiele kobiet zaczęło oczekiwać, że mężczyźni w ich życiu będą uosabiać typowego patriarchę. Kobiety mogą nawet z trudem radzić sobie z męskimi emocjami, kiedy są z nimi konfrontowane.
W tym miejscu ponownie stajemy w obliczu
paradoksu patriarchatu. Kobiety, bardziej niż
ktokolwiek inny, są krzywdzone przez patriarchalną
przemoc, a jednak wiele z nas nadal oczekuje od
mężczyzn, by zachowywali się w określony sposób,
zgodny z patriarchalnymi normami, które wszystkie
zinternalizowałyśmy. Dzięki temu możemy dostrzec
jedną z głównych mocy patriarchatu jako systemu
opresji. Pomimo szkód, jakie wyrządza społeczeństwu,
patriarchat przetrwał tak długo, ponieważ jest
partycypacyjny. Przez lata warunkowania, nasze
społeczeństwa rozwinęły się tak, by – świadomie i
nieświadomie – nagradzać patriarchalne zachowania.
Dlatego wszyscy i wszystkie, nie tylko mężczyźni,
musimy walczyć, by przezwyciężyć nasze własne
patriarchalne postrzeganie, wartości i zachowania.
Słuchanie o męskim bólu może być trudne dla
osób, które zazwyczaj doświadczają bezpośredniej
patriarchalnej opresji. Wiele z nas nie chce słyszeć o
walce mężczyzn w ramach systemu patriarchalnego,
kiedy same doświadczamy codziennych ataków,
za to bez uznania czy przywilejów. Ważne jest, by
mężczyźni nauczyli się rozmawiać ze sobą nawzajem
o swoim życiu emocjonalnym, ponieważ patriarchat
tworzy dla kobiet rolę płciową, która opiera się na
opiece i słuchaniu. To sprawia, że wielu mężczyznom
łatwiej jest rozmawiać z kobietami o swoim życiu
emocjonalnym bez poczucia, że zdradzili swoją
męskość. Kiedy utrwalamy ideę, że tylko kobiety
mogą być opiekunkami i słuchaczkami, utrwalamy
wartości patriarchalne. Poza ideą kobiety - opiekunki
i słuchaczki, hooks wskazuje też inny powód, dla
którego mężczyźni nie dzielą się swoim życiem
emocjonalnym z innymi mężczyznami: strach.
„Kiedyś myślałam, że ten strach przed mężczyznami
to sprawa kobiet. Jednak kiedy zaczęłam rozmawiać
z mężczyznami o miłości, raz po raz słyszałam
historie o męskim strachu przed innymi mężczyznami.
Rzeczywiście, mężczyźni, którzy czują, mężczyźni,
którzy kochają, często ukrywają swoją emocjonalną
świadomość przed innymi mężczyznami z obawy przed atakiem lub ośmieszeniem.”[53]
Tylko zabijając dominującą męskość, możemy pomóc
mężczyznom komunikować się ze sobą bez strachu i
hierarchii, bez odczuwania potrzeby rywalizacji. Jak
zostało to omówione w innych częściach tej broszury,
najważniejszą pracą, jaką kobiety mogą wykonać,
by zmienić mężczyzn, jest zorganizowanie się i
zmiana samych siebie. Miłość do naszych męskich
towarzyszy i wiara w to, że mogą się zmienić, nie
oznacza przyjmowania roli doradczyń. Oznacza to
jednak postrzeganie autonomicznego organizowania
się i zmieniania mężczyzn jako powiązanych ze sobą projektów.
hooks komentuje również związek między kapitalizmem a patriarchatem, używając
sformułowania „imperialistyczny, biało-rasistowski,
kapitalistyczny patriarchat”. Jej sformułowanie
jest użyteczne, ponieważ jasno pokazuje, jak
wszystkie systemy dominacji przenikają się
i polegają na sobie nawzajem, by przetrwać.
Faszyzm jest również zbudowany na fundamencie
patriarchalnej męskości. Nie jest przypadkiem, że
zabójstwa kobiet [feminobójstwo] i faszyzm mnożą
w wielu częściach świata. Antypatriarchalne
myślenie musi stać zatem na czele naszej walki,
jeśli uważamy się za antyfaszystki/antyfaszystów,
antykapitalistki/antykapitalistów czy rewolucjonistki/rewolucjonistów walczących o wolne społeczeństwo.
Jeśli przezwyciężymy patriarchat, możemy stać
się wolnymi ludźmi, stworzyć wolne związki i
wolne społeczeństwo, ale nie możemy tego zrobić
bez szczerego zaangażowania naszych męskich
towarzyszy i wyraźnej wspólnej walki.
„Nie jest prawdą, że mężczyźni nie chcą się zmieniać.
Prawdą jest, że wielu mężczyzn boi się zmian. Prawdą
jest, że masy mężczyzn nawet nie zaczęły przyglądać
się sposobom, na jakie patriarchat powstrzymuje ich
od poznania samych siebie, od bycia w kontakcie ze
swoimi uczuciami, od kochania. Aby poznać miłość,
mężczyźni muszą porzucić chęć dominacji. Muszą być
w stanie wybrać życie zamiast śmierci. Muszą być
gotowi do zmiany.”[54]
*** 7. Bunty przeciwko patriarchalnym rodzajom męskości
Tak w historii, jak współcześnie możemy znaleźć
mnóstwo przykładów mężczyzn, którzy zbuntowali
się przeciwko patriarchalnej męskości i rozwinęli
inne sposoby życia. Przykłady te mogą pomóc nam
wyobrazić sobie przemienione męskie osobowości i
ich rolę w społeczeństwie oraz w walce o wolność. Gdy
zagłebiamy się w analizach i badaniach, przykłady te
mogą dać nam perspektywę oraz wesprzeć proces
przekształcania dominującej męskości i dostarczyć
wskazówek.
Mitologie są ważnymi świadectwami historycznymi,
które poruszają wiele kwestii społecznych w
kontekście swoich czasów. Dają nam wgląd w tamte
społeczeństwa, ich stosunki społeczne i walki oporu.
Mogą służyć nam jako punkt wyjścia dla poszukiwań
źródeł i rozwoju patriarchatu i męskości na przestrzeni
czasu.
W mitologii greckiej na przykład znajdujemy historię
Prometeusza, która może dać nam wgląd w ówczesną
Prometeusza
walkę z patriarchalną władzą.
Prometeusz był stwórcą, obrońcą i nauczycielem
istot ludzkich, które stworzył z gliny a następnie
nauczył zarówno siły jak i rozumowania. Gdy
to osiągnął, bogowie stali się świadomi istnienia
ludzi. Pod rządami Zeusa, bogowie zaoferowali
ludziom ochronę, tak długo, jak długo ludzie będą
ich czcić, i to zostało przypieczętowane. Zeus został
przedstawiony zjadając Metis, boginię mądrości,
która była w ciąży z Ateną. Gdy Atena wyskoczyła
z głowy Zeusa, przejął on rolę stwórcy, wypierając
boginie-matki. Dało to podwaliny patriarchalnym
religiom monoteistycznym. Zeus uosabia więc męską
dominację.
Prometeusz natomiast poświęcił swoje życie dla
ludzi, a ostatecznie wykradł bogom ogień, by zwrócić
go ludzkości. Za karę został przykuty do gór Kaukazu
i poddawany codziennym torturom przez orła, który
w nieskończoność zjadał jego odrastającą wątrobę.
W postaci i roli Prometeusza widzimy negocjacje z
władzą, uwikłaną w ustanowienie rządów patriarchatu.
Abdullah Öcalan analizuje również kwestię władzy
związanej z panowaniem nad kobietami, posługując
się figurą Prometeusza w następujący sposób:
„W tamtych czasach istniał taki bóg jak Zeus. Ogień
wyraża władzę i znajduje się w rękach Zeusa. Postać
zwana Prometeuszem wykrada władzę, ogień z rąk
bogów i daje go ludziom. Zeus jest zły z tego powodu
i skazuje go na wieczne tortury. Myślę, że to ma wielki
wyraz. Jest to ogromne wydarzenie dla Prometeusza,
że kradnie ogień i daje go ludzkości. Ogień jest w
w swej istocie rozgrzewający i życiodajny. Muszę
porównać go z władzą. Władza rządzących jest dla
mnie taka sama, niezależnie od tego, czy jest skupiona
w rękach boga, dyktatora, czy nawet mężczyzny. Są
oni w strukturach ponad narodami, płciami i ludźmi.
W dawnych czasach grupa rządząca nosiła nazwę
władzy. Władza ta rozciągała się od boga do sułtana,
a następnie od sułtana do jego otoczenia. Teraz też
tak jest. Choć nazywa się to republiką i demokracją,
to w istocie władza skupiona jest w osobie sułtana,
oligarchy, dyktatora i jego otoczeniu, w mężczyźnie
i męskim wymiarze... O mnie mówiono: ‘Ten facet
kradnie władzę’. To prawda, ukradłem władzę, ale od
kogo? Ukradłem jego władzę [państwa tureckiego].
Ukradłem władzę mężczyźnie. Konkretnie, ukradłem
władzę mężczyzny nad kobietą. To niesamowite, ale
też rzeczywiste. Wywołało to pewne ważne reakcje.
Jak wiemy, imperializm na całym świecie ogłosił mnie
terrorystą numer jeden. To znaczy, że ukradłem trochę
władzy imperializmowi. Jest to podobne do tego, co
robi Prometeusz.”[55]
Prometeusz przekształca władzę, kolektywizuje
ją i wykorzystuje jako środek do wzmocnienia
pozycji całego społeczeństwa. Walka Wyzwoleńcza
Kurdystanu wykrada ogień władzy patriarchatowi
i zamiast tego wzmacnia kobiety, a tym samym
społeczeństwo. Takie społeczeństwo jest w stanie
zniszczyć patriarchalną i hegemoniczną władzę.
„[J]est prawdą, że w tym momencie kradnę władzę.
Na przykład, teraz oddaję władzę Kurdom na poziomie
tożsamości. Ponieważ ci ludzie zostali pozostawieni
w ogromnej bezsilności. Teraz staram się dzielić tą
władzą z kobietami. Ponieważ one również zostały
pozostawione w ogromnej bezsilności. Poza tym chciałbym rozdystrybuować tę władzę innym biednym
ludziom i robotnikom.”[56]
Prometeusz jest symbolem, metaforą walki o władzę
i upodmiotowienie, ale także wytrwałości, cierpienia
i oporu. Zgodnie ze swoim imieniem, które oznacza
„dalekowzroczny”, Prometeusz potrafi patrzeć w
przyszłość i jest świadomy, że za swoje czyny będzie
cierpiał. Mimo to wybiera tę bolesną drogę dla dobra
ludzi i ich życia. Walka o wolne społeczeństwo polega
na codziennym oporze i wymaga wytrwałości.
„Dzielenie tej władzy ze sprawiedliwością, pracą i
tymi, którzy dają swoją pracę, jest istotą socjalizmu
[...]. Oddanie władzy kobietom jest również
wymogiem socjalizmu i bycia socjalistą. Wraz z tym
wszystkim możemy powiedzieć, że wykonujemy pracę
współczesnego Prometeusza.”[57]
W epoce Oświecenia prześladowanie czarownic,
z całą swoją brutalnością i mordami, miało na celu
przede wszystkim utwierdzenie i zamanifestowanie
wyższości i panowania mężczyzn. Demonizację
kobiet wykorzystano do stworzenia podziałów
między kobietami, mężczyznami i w społeczeństwie.
Utorowała ona drogę państwu narodowemu i
kapitalistycznej nowoczesności. Jednakże istnieli
też mężczyźni, którzy stawili opór i nie dopuścili do
spalenia na stosie bliskich sobie kobiet.
Jednym z najlepszych przykładów tego oporu są
**rybacy z Kraju Basków** . Prześladowania czarownic
dotarły do Kraju Basków na początku XVII .
wieku, kiedy to francuski inkwizytor Pierre Lancre
zorganizował masowe procesy, podczas których
palono nawet 600 kobiet. W tym czasie trwał sezon na
dorsza, więc rybacy byli z dala od stałego lądu. Jednak
wieści o atakach na ich krewniaczki sprowadziły ich
z powrotem na brzeg:
„Kiedy poławiacze dorsza z St. Jean de Luz, jednej
z największych społeczności rybackich [Kraju
Basków], usłyszeli pogłoski o tym, że ich żony, matki
i córki były rozbierane do naga i dźgane nożami, a
wiele z nich już stracono, zakończyli sezon połowowy
dwa miesiące wcześniej. Rybacy wrócili
z kijami w rękach i uwolnili konwój ‘czarownic’,
które właśnie prowadzono na stos. Wystarczył tylko
ten jeden akt powszechnego oporu, aby skończyć z
procesami [...].”[58]
Tym działaniem baskijscy rybacy przeciwstawili
się zarówno prześladowaniom swoich krewniaczek,
jak i samym polowaniom na czarownice. Jedność
pomiędzy mężczyznami i kobietami pozwoliła na
opór i zapobiegła dalszym polowaniom na czarownice
w ich okolicy. Ci mężczyźni zorganizowali się
przeciwko feminobójstwu, walczyli u boku kobiet
i wspólnie przeciwstawiali się patriarchalnemu
projektowi zniszczenia i podziału ich społeczności.
Zwykle mężczyźni brali udział w atakach, co oznacza,
że zniszczenie społeczności było bardzo skuteczne i
wywarło ogromny wpływ.
Wieki później, w walkach o wyzwolenie narodowe i
przeciwko imperialistycznym potęgom na globalnym Południu
znajdujemy
rewolucjonistę,
który przyłączył się do walki o wyzwolenie kobiet.
Kobiety w krajach skolonizowanych były poddane
podwójnej opresji, podwójnej kolonizacji, zarówno
ze strony sił imperialistycznych, jak i patriarchatu w
ich własnych społecznościach.
Marksistowski przywódca rewolucji społecznej w
Burkina Faso w latach 1983-1987, **Thomas Sankara** ,
umieścił wyzwolenie kobiet w centrum rewolucji, jako
niezbędne do zbudowania wolnego społeczeństwa.
„Rewolucja nie może się powieść bez prawdziwej
emancypacji kobiet”[59]
– mówił, podkreślając jednocześnie odpowiedzialność mężczyzn za zmianę własnych opresyjnych postaw.
Rewolucja opierała się na czterech podstawowych
filarach: niespłacaniu długów zagranicznych,
rozwoju gospodarki narodowej w celu zapewnienia
samowystarczalności oraz ochronie środowiska i
emancypacji kobiet.
W wyniku zamachu stanu, który miał miejsce 4
sierpnia 1983 r., Sankara przejął władzę w kraju
i ustanowiono demokratyczny i ludowy rząd. To
radykalnie zmieniło społeczeństwo i znalazło
odzwierciedlenie w zmianie nazwy kraju na Burkina
Faso, „kraj nieprzekupnych ludzi”.
Kiedy w 1984 r., zaledwie kilka miesięcy po
rozpoczęciu rewolucji, rząd został obalony, w
gabinecie Sankary były już trzy kobiety na stanowisku
ministra. Oprócz urzędów, rewolucja wniosła szereg
ustaw i zmian strukturalnych, których bezpośrednim
celem była emancypacja kobiet. Zakazano okaleczania
żeńskich narządów płciowych, przeprowadzono
kampanie edukacyjne interweniujące w poligamię
(wyłączne prawo mężczyzn), prostytucję i
przymusowe małżeństwa. Nowy rząd uznał rozwody
za legalne i zezwolił kobietom na uzyskanie rozwodu
bez zgody męża. Wdowy stały się prawowitymi
spadkobierczyniami na równi z synami i córkami,
zagwarantowano im prawo do kredytu i własności
ziemi. Utworzono fundusz dla gospodyń domowych
bez oficjalnej pracy, polegający na przyznawaniu im
od jednej trzeciej do połowy pensji męża, aby zacząć
gwarantować im względną niezależność ekonomiczną
i uznać pracę domową za pracę.
W tym właśnie duchu 22 września 1984 r. po raz
pierwszy obchodzono „Dzień mężów w drodze”, w
związku ze zmianą mentalności mężczyzn. Mężczyźni musieli pójść na targ, zrobić zakupy i przygotować
jedzenie, aby nauczyć się, jak ważne są prace
domowe. Ponadto pomiędzy 8 a 15 marca ogłoszono
„Narodowy Tydzień Kobiet”, podczas którego miały miejsce różne działania polityczne i kulturalne.
Unia Kobiet Burkiny Faso (UFB) została założona
jako narzędzie autonomicznej organizacji i mobilizacji
kobiet - jednego z najbardziej aktywnych sektorów
społeczeństwa. Kobiety zostały wezwane do tego,
by stać się podmiotami rewolucyjnymi zarówno na
poziomie walki zbrojnej, jak i organizacji społecznej,
rzucono też wyzwanie męskim bojownikom
rewolucyjnym, którzy trzymali swoje żony w domu.
Thomas Sankara podkreślił w swoim przemówieniu
z okazji 8 marca - Międzynarodowego Dnia Kobiet -
1987: „Rodzina patriarchalna powstała w oparciu o
osobistą własność ojca, który stał się głową rodziny...
Kobieta stała się jego łupem, jego zdobyczą w handlu...
jej status obalony przez własność prywatną, wygnana
z samej siebie, zdegradowana do roli wychowawczyni
dzieci i służącej, usunięta z historii przez filozofię
(Arystotelesa, Pitagorasa
i
innych)...”[60]
Jednocześnie jednak wyraźnie zaznaczał, że ucisk
kobiet jest również uciskiem specyficznym i że „w
obecnym systemie ekonomicznym żona robotnika jest
również skazywana na milczenie przez swego męża-robotnika”.[61]
Zabójstwo Thomasa Sankary 15 października 1987
przez jego dawnego towarzysza broni i nowego
prezydenta Blaisé Campoaré, oznaczało koniec
rewolucji i początek dyktatury, która trwała do 2014
roku i wymazała osiągnięcia ruchu kobiecego.
„Teraz wszystko jest tak, jak było przed rewolucją.
Władza należy do mężczyzn. W czasach Sankary
kobiety były siłą: jeśli coś postanowiłyśmy, to było to wdrażane"[62], powiedziała Damata Ganou, koordynatorka Komitetu Obrony Rewolucji (CDR) i członkini UFB (Unii Kobiet Burkiny Faso).
W historii PKK bojownicy o wolność, tacy jak
komendant Agît (Mahsum Korkmaz), Fikri Baygeldi,
Şehid Erdal (Engin Sincar), Rustem Cudî, Qadir
Usta, Atakan Mahir, Diyar Xerib Muhammed, Qasim
Engin i wielu innych, są pamiętani jako przykłady
męskich towarzyszy, którzy walczyli o zbudowanie
socjalistycznej osobowości wolnego mężczyzny. Ich
podejście do życia, walki i przyjaźni rewolucyjnej
podważało patriarchalne wzorce, poglądy i nawyki.
Wykraczało to poza ich najbliższe otoczenie i miało
wpływ na całe społeczeństwo.
Şehîd Hêlîn Murad zauważyła: „Kiedy połączenie
z linią wolności kobiet zostaje ogłoszone jako
podstawowy ideologiczny punkt odniesienia dla
mężczyzn, powstaje pozytywny fundament. Z tego
powodu towarzysz Fikri Baygeldi jest postacią
historyczną i powinien być zawsze pamiętany gdy
edukuje się naszych towarzyszy, ponieważ przykładnie
bronił Ideologii Wyzwolenia Kobiet i był związany z
kobiecą awangardą.”[63]
**Fikri Baygeldi** urodził się w 1974 roku w dystrykcie
Lice koło Amed w Północnym Kurdystanie, gdzie
mieszkał z rodziną do 1988 roku. Widział, że
feudalizm dominował w jego rodzinie i otoczeniu, w
którym dorastał. Zdał sobie też sprawę, że miał on
również poważny wpływ na jego własną osobowość.
Z powodu waśni rodzinnej, jego rodzina musiała
przenieść się do Amed, gdy miał 14 lat.
W 1990 roku Fikri Baygeldi przyłączył się do
pierwszych masowych powstań Kurdów w Północnym
Kurdystanie. Idee i działania PKK wywarły na niego
głęboki wpływ, który określił jako „duchowy”. Kiedy
jego ojciec odkrył, że jest on w kontakcie z członkami
partii, użył siły, aby zapobiec zaangażowaniu się w
walkę także jego braci i sióstr. Wbrew własnej woli cała rodzina przeniosła się do prowincji Sakarya na
zachodzie Turcji. Mimo tego Fikri nadal utrzymywał
kontakty z towarzyszami z ruchu i w marcu 1992
wstąpił do partyzantki wyzwoleńczej. Zaledwie 9 miesięcy później dostał się do niewoli – w ręce armii tureckiej. Przez ponad cztery lata przebywał w więzieniu w Çanakkale. Tutaj głęboko poruszyła go postawa jego towarzyszki Semi Yüce.
8 marca 1998 roku Sema Yüce dokonała samospalenia
w akcie oporu przeciwko uciskowi państwa i
patriarchalnej dominacji. Zaledwie kilka dni później
Fikri Baygeldi wybrał tę samą formę działania za tymi
samymi murami więzienia, pozostawiając po sobie
list z mocnym i radykalnym przesłaniem. Kończąc
swój list stwierdzeniem „niech żyje moja dowódczyni - towarzyszka Sema”, napisał:
„PKK odnosi się do ludzkości. Jest to ruch, który ma
na celu wyzwolenie ludzkości i przyrody i udowadnia
to w swojej praktyce. W swej osobowości noszę wiele
zachowań, które są sprzeczne z rozumowaniem partii.
Te mentalności generalnie nie różnią się od dawnej
kurdyjskiej rzeczywistości. [...] Teraz, zamiast ciągle
powtarzać znane nam problemy, musimy zacząć
działać. Tylko tą metodą możemy osiągnąć prawdziwą
wolność w życiu i zwycięstwo w walce. Nasi polegli
nie chcą, abyśmy byli demagogami. Chcą, abyśmy
byli wartościowymi osobowościami, które osiągnęły osobowość równą własnym słowom. Towarzyszka
Sema zwraca szczególną uwagę na ten problem w
swoim ostatnim liście.
Towarzyszka Sema jest moją dowódczynią, ja zaś
jestem tylko żołnierzem kurdyjskiej kobiety, która
została dowódczynią przez swoją akcję. Wojownik
musi działać zgodnie z poleceniami dowódczyni. I ja
zdaję sobie sprawę z tej konieczności. Akcja, którą
wykonam, tchnie życie w to, co znajduje się w mojej
świadomości. Wierzę, że droga do bycia godnym
Ciebie i naszych bohaterskich poległych prowadzi
tędy. Swoim działaniem uczynię czyn towarzyszki Semy jeszcze wspanialszym - wybuchnę niczym granat
w umyśle wroga.”[64]
**Şehid Qadir Usta (Gayyaz Koyuturk)** , arabski
towarzysz z Antakyi, wstąpił do PKK w 1995 roku.
Dopóki nie stracił życia w zasadzce tureckiej armii,
przez ponad 20 lat walczył jako partyzant w górach
Kurdystanu, aby położyć kres [tureckiej] okupacji i
zapewnić wolne stosunki między narodami i płciami.
W liście do swojej siostrzenicy opowiada jej o
swoich przeżyciach. Mówi jej, że chciałby usunąć
z każdej ostatniej komórki swojego ciała najgłębiej
pozostawione szczątki Boga Ojca i że teraz jest w
stanie zrozumieć ucisk kobiet.
„Teraz jasno rozumiem, że jeśli kobieta oddaje pod
zastaw swoje życie mężczyźnie, w sercu powstaną
głębokie rany. Nie chcę, żebyś tak żyła. [...] Nie chcę,
abyś ty lub twoja płeć została skolonizowana przez
system liczący 5 tysięcy lat i była niewolnicą systemu
i mężczyzny.”
Kolejnym towarzyszem, który wyróżnił się swoimi
analizami i refleksjami na temat mężczyzny, jest
**Şehid Atakan Mahîr (İbrahim Çoban)** .
11 sierpnia
2018 r. poległ w górach Dersim, gdzie przez wiele lat
był dowódcą partyzantki, w górach, z którymi zawsze
czuł się bardzo związany. Wiele towarzyszek z Ruchu
Wolnych Kobiet Kurdystanu widzi w Hevalu Atakanie
prawdziwy przykład towarzysza, który wiedział, jak
znaleźć drogę do wyzwolenia. Opisują go jako osobę,
która podjęła wielki wysiłek, aby naprawdę zrozumieć
płeć i nierówności, aby przeanalizować siebie jako
mężczyznę i wziąć na siebie odpowiedzialność.
Angażował swoich towarzyszy, młodych i starych,
mężczyzn i kobiety w filozoficzne dyskusje, aby
rozwijać rewolucyjne podejście do życia, natury i
walki. Podczas edukacji na temat Jineolojî niektórzy
mężczyźni nie rozumieli potrzeby pracy nad tym
tematem i okazywali prześmiewczą postawę wobec
towarzyszki prowadzącej edukację. Heval Atakan
przerwał milczenie, potwierdzając wagę i znaczenie
Jineolojî i skrytykował mężczyzn za to, że nie chcą
kwestionować swoich przywilejów.
Zawsze wykorzystując samorefleksję jako podstawę, doszedł do wniosku, że męscy towarzysze nie
wydają się odczuwać tej samej głębokiej potrzeby
wolności i związku z nią, co ich towarzyszki. Dlatego postrzegają oni walkę o wolność jako zadanie, a nie
wyraz osobistej intencji, która mogłaby przerodzić
się w charakter. Powiedział, że mężczyźni są
wychowywani w kontraście do tożsamości kobiecej:
„Innymi słowy, definicja mężczyzny jest tworzona
przy pomocy niebycia kobietą. [...] To jest bardzo
niebezpieczne. W tym sensie wrogość wobec kobiet
jest uwewnętrzniona. Najprostszym aspektem tej
wrogości jest pogarda. Na przykład: ‘kobiety nie
mogą myśleć w ten sposób, kobiety nie potrafią
tego, co ja’. Towarzyszki są w stanie walczyć z tymi
postawami. One też nas tego uczą. Tę część również
możemy szybko przyswoić. Ale tak naprawdę ta druga
część jest głęboko wewnątrz i o wiele silniejsza.
Innymi słowy, każdy mężczyzna kryje w sobie głęboko
zakorzenioną mizoginię.”
Zadając pytanie „dlaczego my mężczyźni nie możemy
być dobrymi przyjaciółmi z mężczyznami?” Heval
Atakan uświadomił sobie, że towarzyszki w bardzo
krótkim czasie są w stanie rozwijać znacznie
głębszy poziom przyjaźni. „Znów, jest to oparte na
strukturze tożsamości. Zaprzyjaźnianie się mężczyzny
mężczyzną jest ograniczone. Gdy mężczyzna
przyjaźni się z mężczyzną trochę za bardzo, jest to
postrzegane jako niewygodne, tworzy to zaburzenia w
jego tożsamości. [...] Innymi słowy, zaprogramowane
są w nas takie kody męskości, że nie można się nawet
przyjaźnić z mężczyzną! [...] Wrogość wobec kobiet,
niezdolność do przyjaźni z mężczyznami! Właściwie
jest to bardzo poważna ślepota płciowa. Albo, jakby
to powiedzieć, mężczyźni są całkowicie wyzuci ze
i swojego człowieczeństwa.”
W każdym momencie i gdziekolwiek Şehîd Atakan
się udawał, uważał za swój etyczny, rewolucyjny
obowiązek dzielenie się swoimi autorefleksjami i
trudnymi kwestiami z towarzyszami i społeczeństwem.
Wiele z jego towarzyszek twierdzi, że jego strata jest
boleśnie odczuwana przez wszystkich, zwłaszcza z
powodu jego wysiłków na rzecz przemiany mężczyzn.
*** 8. Refleksje po edukacji mężczyzn
**** A) Studia przypadków
***** Studium przypadku 1: Refleksje nad reakcjami międzynarodowych towarzyszy
Instytut Andrei Wolf przeprowadził serię warsztatów
i dyskusji na temat Kuştina Zilam i dekonstrukcji
dominującej męskiej tożsamości w różnych
kontekstach. W ramach tych działań przygotowano
serię pytań dla męskich uczestników warsztatów
z zakresu ich życia. Pytani mężczyźni pochodzili
głównie z północnej lub południowej Europy,
mieszkali w takich krajach jak Niemcy, Hiszpania,
Katalonia, Włochy i Wielka Brytania. Były to
osoby zróżnicowane – od członków naszych rodzin
i przyjaciół, towarzyszy, po uczestników walk
antykapitalistycznych, kolektywów feministycznych,
pracy solidarnościowej z Kurdystanem i innych
grup. Wiek uczestników wahał się od młodych
dwudziestolatków do sześćdziesięciolatków. Celem
było lepsze zrozumienie ich sposobu postrzegania
patriarchalnej mentalności i zidentyfikowanie
kluczowych punktów wspólnych.
Zadawałyśmy
pytania
dotyczące
zarówno
Kurdyjskiego Ruchu Kobiet i Ideologii Wyzwolenia,
jak i bardziej ogólne, takie jak:
Jak postrzegasz mężczyzn w patriarchalnym społeczeństwie i relacje między płciami?
Jak opisałabyś rolę i cechy wolnego mężczyzny?
Jak można stworzyć wolne związki?
Co wiesz o walce kobiet w twoim kraju i jak ją oceniasz?
Odpowiedzi jasno pokazywały, że były to angażujące
tematy, często osoby myślały o tych kwestiach już
wcześniej. My z kolei wyciągnęłyśmy wiele z ich
odpowiedzi. Prawie wszyscy zgodzili się, że jest to
ważny temat i wart dyskusji. Wielu dziękowało nam,
ponieważ pytania były motywacją do pożytecznej
refleksji. Tematy takie jak miłość, emocje i związki
powracały w wielu odpowiedziach, odzwierciedlając
niezadowolenie z tego, co oferuje im system oraz
pragnienie osobistej zmiany.
Wiele odpowiedzi na pytania wskazywało
silną tendencję do używania akademickich lub
dystansujących terminów. Niektóre analizy były
głębokie, ale w pewien sposób techniczne, nie
dotykały osobistych przeżyć; np. „walka kobiet poprzez teorię została uznana za centralny element
rewolucji”.
Różni towarzysze mieli wiele przemyśleń na temat
tego, jak „społeczeństwo” traktuje kobiety. Nie
używali słowa „mężczyźni”, ani nie mówili o sobie
samych ani o tym, jak oni sami traktują kobiety. Po
prostu mówiąc „społeczeństwo” i nie wspominając
konkretnie o patriarchacie. Kilku z nich powiedziało,
że nie wierzą, by patriarchat dotykał mężczyzn, że
tylko kobiety są uciskane.
Mężczyźni z większą wiedzą na temat Ruchu Kobiet
Kurdystanu mieli zazwyczaj bardziej akademickie
odpowiedzi. W tym, co pisali, skupiali się na ideologii
i teorii. Być może starali się uzyskać obiektywnie
„właściwą” odpowiedź na pytanie. Oceniamy to jako
coś związanego z inteligencją analityczną, a także z
rywalizacją. Wielu z tych mężczyzn myślało bardziej
o Ruchu Kobiet Kurdystanu niż o swoich własnych
kontekstach, nie zastanawiając się nad swoim życiem
osobistym. Niektórzy towarzysze porównywali także
Ruch Kobiet Kurdystanu z formami feminizmu,
ze swojego otoczenia i kontekstu. Często mieli
lekceważące i wypaczone podejście; dzielili,
klasyfikowali mówiąc, że w przeciwieństwie
do kurdyjskich kobiet te feministki (te bardziej
bezpośrednio kwestionujące ich stanowisko) są
„drobnomieszczankami”, „posunęły się za daleko”
lub są w błędzie.
Mężczyźni z mniejszą wiedzą akademicką na temat
Ruchu Kobiet Kurdystanu częściej omawiali swoje
życie osobiste. Odpowiedzi starszych mężczyzn
były również mniej akademickie. Mogli dyskutować
o socjalizacji mężczyzn odbywającej się poprzez
przemoc i separację w innym czasie w historii. Albo o
tym, jak ogromny wpływ wywarło ich dzieciństwo na
zdolność do kochania, co wymagało długiego czasu
aby nawet częściowo się uzdrowić. Ogólnie rzecz
biorąc, wielu mężczyznom łatwiej było dotrzeć do
bólu patriarchatu, kiedy patrzyli wstecz i zastanawiali
się nad dzieciństwem, niż w teraźniejszości. Dla
niektórych wiązało się to z nastoletnim rozwojem,
potrzebą uzyskania uznania: na przykład poprzez
sprawność fizyczną lub używanie substancji. Jeden z towarzyszy mówił o indoktrynacji w szkole i o tym,
że „nie było wyboru, by nie być ‘mężczyzną’”.
Wielu miało trudności z odpowiedzią na pytanie
o wolnego mężczyznę. Inni mówili, że albo nie
potrafią, albo nie powinni odpowiadać, że jako
osoby socjalizowane do bycia mężczyzną noszą w
sobie zbyt wiele emocjonalnego bagażu i toksycznej
mentalności, by naprawdę wyobrazić sobie wolne
relacje. Ta myśl pojawiała się wielokrotnie, nie
pozwalając im odpowiedzieć na pytania. Te refleksje
były interesujące, ale wzorzec, który się wyłonił,
zaczął nieco przypominać mechanizm obronny lub
wymówkę osób bojących się zrobić krok, by wyobrazić
sobie coś pozytywnego, spróbować, stworzyć, nie
zaś tylko krytykować własną tożsamość. Jest to z
pewnością piętno patriarchatu na mężczyznach i
pokazuje, jak głęboko sięga on nawet w dyskusjach o
walce anty-patriarchalnej.
Wielu mężczyzn miało więcej do powiedzenia na temat wolnej kobiety lub ucisku kobiet, zmagając
się natomiast z uznaniem własnego bólu i ucisku w
ramach patriarchatu. Niektórzy nawet postrzegali
wolność ludzi jako konkurencję, co oznacza, że w
wyniku tego, że mężczyźni stają się bardziej wolni,
ktoś inny staje się bardziej uciskany. Widzieli oni
wolność mężczyzn jako niebezpieczeństwo, które
powinno być kontrolowane. Oceniamy to jako
akceptację patriarchalnego rozumienia wolności jako
takiej.
Pojawiło się wiele odniesień do procesu uczenia się,
jak prawdziwie i głęboko okazywać troskę. Temat
ten powracał, gdy uczestnicy zaczynali wyrażać
myśli o wolnym mężczyźnie. Innym tematem była
równowaga i wypracowywanie nowych, wolnych
od wykorzystywania związków. Kolejnym był
samorozwój, zdolność do przyjmowania krytyki i
dawania jej innym mężczyznom, bez przekształcania
tego w patriarchalną rywalizację. Stawianie wyzwań innym mężczyznom bez lęku, ale z miłością.
***** Studium przypadku 2: Przemyślenia na temat odpowiedzi towarzyszy z Rożawy
Inne pytania zostały postawione grupie mężczyzn z
Rożawy i innych części Kurdystanu. Jedna z członkiń
Instytutu Andrei Wolf przez trzy miesiące mieszkała
z tą grupą mężczyzn. Mężczyźni pochodzili z
regionów Afrin, Sinjar i Amude. Dwóch z nich było
pochodzenia kurdyjskiego, ale dorastało w Europie.
Zadawałyśmy tej grupie pytania o to, co oznacza
być kobietą i mężczyzną, jak wyglądały ich relacje
z różnymi kobietami i jak mogłyby wyglądać wolne
osobowości. Skupiłyśmy się na analizie różnic w
postrzeganiu kobiet przez mężczyzn w zależności od
relacji, jakie z nimi utrzymują. Na przykład pytałyśmy
o ich relacje z córkami i partnerkami w zestawieniu
z ich relacją do towarzyszek z Ruchu Wyzwolenia
Kurdystanu. Wśród innych pytań pojawiły się:
Jak dorastałeś jako mężczyzna?
Co robisz, gdy widzisz, że twoi przyjaciele mówią złe rzeczy o kobietach? Dlaczego?
Co to jest seksizm?
Jakie są największe błędy popełniane przez kobiety i mężczyzn w walce z seksizmem?
Co Ty robisz przeciwko seksizmowi?
Jak możemy tworzyć Hevjiyana Azad z towarzyszkami?
Większość mężczyzn pozostała w sferze teoretycznej,
gdy mówili o ucisku kobiet i nie widziała wielu różnic między kobietami i mężczyznami w ruchach
politycznych. To zmieniło się, gdy zapytano ich o
różnice w tym, jak społeczeństwo postrzega każdą z
płci, jak mężczyźni i kobiety muszą wyglądać, jakie
rzeczy mogą robić mężczyźni, a jakich kobiety nie
mogą, oraz jakie rodzaje pracy i role w domu są
typowe dla mężczyzn i kobiet. Dyskusja opierała się
na fakcie, że same kobiety nie mogą być wolne, gdy
społeczeństwo również nie jest wolne. Wszystkie
osoby stwierdziły, że brakuje im narzędzi do
wyrażania siebie i podejścia do tych kwestii.
Większość mężczyzn w tej grupie uczestników
była ojcami i miało to wpływ na ich relacje z
towarzyszkami. Często stawiali siebie w roli
ojcowskiej. Jeden z mężczyzn brał udział w edukacji
Kuştina Zilam w Rożawie, był także ojcem trzech dziewcząt. Miał on wielkie pragnienie, aby zmienić
siebie jako mężczyznę i chciał być przykładem dla
innych mężczyzn. Podczas osobistej rozmowy na
temat Kuştina Zilam, wyjaśnił, że to dzięki relacji z
żoną zaczął zmieniać się jako mężczyzna. Widząc,
jak patriarchalna opresja dotyka jego córki, rozwinął
w sobie empatię dla cierpienia kobiet. Ale mimo tego
pozostał głową rodziny i podczas gdy on organizował
się politycznie, jego żona tego nie robiła. Po kilku dyskusjach zrozumiał, że jego żona musi zorganizować
się z kobietami, aby być wolną, niezależnie od tego,
jak bardzo on starał się stworzyć z nią równy i wolny
związek.
Inny towarzysz wyjaśnił, że jego związek z żoną
był równościowy, ponieważ nie stosował wobec niej
przemocy. Nie był jednak w stanie nic ugotować
ani nawet przygotować kawy. Kiedy zapytano go
o podział zadań, zaczął się zastanawiać, ale nie
chciał zrezygnować ze swoich przywilejów. Ten
sam mężczyzna był czasem krytykowany za swoje
uwagi na temat kobiet, a później stwierdzał, że
nie zgadza się z krytyką. Uważał się za dobrego
człowieka i angażował się w ruch, więc nie widział
natychmiastowej potrzeby zmiany. Podczas rozmów
o przemocy stosowanej wobec kobiet przez Państwo
Islamskie i o pochodzeniu tej mentalności, zaczął
zmieniać swoje podejście do kobiet, ponieważ zaczął
rozumieć, jak wielkiej przemocy poddawane są
kobiety z jego społeczności tylko ze względu na ich
płeć.
Inni towarzysze studiowali temat kobiet i byli w
stanie dogłębnie omawiać walkę z patriarchatem, ale
wydawali się zagubieni, gdy pytano ich o codzienny
wysiłek, który mogliby podjąć jako mężczyźni, by
zmienić swoje osobowości. Oni również uważali
się za „nieseksistów” ze względu na swoją rolę w
rewolucji. Jeden z towarzyszy powiedział: „Oceniam
moje relacje z kobietami w mojej rodzinie (matką -
siostrą - córką - partnerką) jako dobre... w porównaniu
z relacjami innych mężczyzn”. Nie widzieli związku
między historią ucisku i tym, co reprezentowali jako
mężczyźni w społeczeństwie, postrzegali siebie jako
jednostki odłączone od tej walki.
Inny mężczyzna był bardzo otwarty w kwestii tego,
jak postrzegał kobiety, wyznając, że widział kobiety
jako mniej warte, ale był chętny do zmiany. Był bardzo otwarty w debatach i dokonywał samokrytyki.
Powiedział, że „przez długi czas nie myślał zbyt
wiele o emocjonalnych, intelektualnych aspektach
siły”. Pomimo dobrych relacji z towarzyszkami,
angażował się w świat poprzez myślenie teoretyczne.
To sprawiało, że kobietom z jego otoczenia trudno
było nawiązać z nim głębszą relację czy dojść do
wzajemnego zrozumienia. W swoich odpowiedziach
opisał również bliskie relacje ze swoją mamą i
partnerkami, pozostawiając niewiele miejsca w
swoim życiu na stworzenie prawdziwych relacji
przyjacielskich z kobietami, wychodzących poza
formułę matki, partnerki czy „młodszej siostry”.
Większość mężczyzn opisywało silną kobietę jako
taką, która jest niezależna od mężczyzn i zdolna
do podejmowania samodzielnych decyzji. Nikt nie
zastanawiał się nad wspólnotową tożsamością kobiet,
nad postrzeganiem kobiet jako zbiorowości, a nie
tylko jako odizolowanych istot. Jeden z towarzyszy
na pytanie „Czym jest wolna kobieta?” odpowiedział:
„osobą, która nie ma [negatywnego] wpływu na
swoje otoczenie”. Wielu nie dostrzegło, że wolność
kobiet jest powiązana z wolnością społeczeństwa.
Inne odpowiedzi zawierały zwrot: „silna kobieta
to taka, która sama może zrobić wszystko”. Jedna z
odpowiedzi wyjaśniała, że silna kobieta to taka, która
pełni rolę przywódczyni; gdy odzywa się, ludzie za nią
podążają. Widzimy tu, że idea silnej/wolnej kobiety
jest definiowana w ten sam sposób, co tradycyjne
męskie wyobrażenie silnego lub wolnego mężczyzny;
takiego, który samodzielnie bierze odpowiedzialność,
bez pomocy innych albo grupowego działania.
Ale jednocześnie interesujące jest to, że większość
mężczyzn podawała za przykład wolnych kobiet
te, które były politycznie zorganizowane wewnątrz
ruchu. Jeden z nich powiedział, że „w rewolucji w
Rożawie dzisiątki kobiet o silnych duszach stały się
przykładem dla całego świata”.
***** Studium przypadku 3: Wywiady z robotnikami w mieście Qamişlo w Rożawie
Akademia Jineolojî w Rożawie przeprowadziła
wywiady z robotnikami w mieście Qamislo.
Postawiono im pytanie: czym jest mężczyzna?
Większość mężczyzn postrzegała mężczyznę jako
oznaczającego „wszystko”, tego, który pracuje w
domu i poza nim, który przynosi jedzenie i opiekuje
się rodziną. Definicja mężczyzny jest w jakiś sposób
rozumiana jako osoba, bez której rodzina nie mogłaby
się utrzymać. Jest więc on centrum społeczeństwa.
Tylko jeden mężczyzna wymienił kobiety jako drugą
połowę społeczeństwa, reszta widziała mężczyzn
jako odpowiedzialnych za każdy aspekt życia, w tym
za kobiety. Niektóre z odpowiedzi brzmiały:
„mężczyzna to ten, który pracuje, mężczyzna jest
aktywny - to jest mężczyzna”, „mężczyzna jest
wszystkim”, „mężczyzna jest źródłem”, „wszystko
jest w rękach mężczyzny”, „mężczyzna jest ojcem,
tym, który wykonuje zadanie, który idzie na wojnę,
pracuje, no cóż, jest wszystkim”, „kto nie pracuje,
ten nie jest mężczyzną”, „bycie mężczyzną oznacza
przynoszenie jedzenia i bycie odpowiedzialnym za swoją rodzinę”, „od pana domu oczekuje się
wszystkiego, spełnienia wszystkich potrzeb, obrony
honoru rodziny i braterstwa. Tak to jest.”[65]
Odpowiedzi te pokazują, że „praca” jest rozumiana
jako praca, którą mężczyźni wykonują poza domem.
Nasuwa się pytanie, jak ci mężczyźni mogliby cenić
pracę kobiet, lub czy w ogóle mogłaby ona być
postrzegana jako praca. Wartość mężczyzn zależy od
potrzeb ekonomicznych i od poziomu wydajności, jaki
mogą osiągnąć. Niektórzy mężczyźni wspominali,
jak ważne dla mężczyzny jest dotrzymywanie słowa
i obietnic, a także obrona etyki i honoru. Mężczyźni
postrzegają siebie jako odpowiedzialnych za
zachowanie i przekazywanie wartości społecznych.
Wartości te, zamiast opierać się na mentalności
patriarchalnej, powinny wypływać z chęci zerwania z
patriarchatem, oraz podążać za wskazówkami kobiet.
Priorytetem mężczyzn powinno być tworzenie
wspólnotowych wartości potrzebnych do wyzwolenia
własnych matek, córek, przyjaciółek, partnerek i
wszystkich kobiet.
**** B) Doświadczenia programów edukacyjnych w Rożawie
Od początku rewolucji w Rożawie, odbywały się
sesje edukacyjne dla mężczyzn przeprowadzone w
ramach projektu Kuştina Zilam lub Veguhartina Zilam
[Przemiana Mężczyzny]. Takie edukacje, inspirowane
edukacją w górach Kurdystanu, odbywają się
również w innych częściach świata, zgodnie z
miejscowymi warunkami i kontekstem. W Rożawie
okupacja przez armię turecką i jej popleczników
utrudniają prowadzenie takich edukacji. Mimo tego
organizatorki naciskają na kontynuowanie edukacji,
nawet w najtrudniejszych warunkach, aby więcej
mężczyzn mogło wziąć w nich udział i uczyć się
od ruchu kobiet. Poniższe strony opowiadają o
doświadczeniach towarzyszek i towarzyszy, które
zorganizowały i uczestniczyli w edukacjach w
Rożawie w 2019 i 2020 roku.
1- REGION KOBANÊ (2019):
Około 30 mężczyzn ze społeczeństwa uczestniczyło
w pierwszym okresie edukacji mężczyzn
zorganizowanym przez ruch kobiet w Kobane, w Północno-Wschodniej Syrii, w 2019 r.
Dîrok Qehreman, jedna z członkiń komitetu
organizacyjnego, który składał się z kobiet,
powiedziała:
„Oczywiście
mamy
edukację
mieszaną
i
kobiecą. Ale widziałyśmy potrzebę, aby również
mężczyźni mieli osobną edukację, zwłaszcza, że
spotykamy się z pewnymi problemami w systemie
współprzewodnictwa[66] ... I to nie jest tak, że [efektem]
jest wielka dramatyczna transformacja, ale na sto
procent można zacząć dostrzegać zmiany...
W Edukacji może brać udział nawet niewielka liczba
osób, ale dzięki metodom krytyki, samokrytyki, analizy
i refleksji te zmiany zaczynają się dokonywać. Potem
każdy z uczestników wychodzi do społeczeństwa i tam
również dokonuje zmian.”
Edukacja trwała kilka tygodni i obejmowała wiele
tematów, m.in. Ideologię Wyzwolenia Kobiet,
historię kobiet, historię mężczyzn, seksizm,
Jineolojî. Dokonywano analizy osobowości, domu
i życia rodzinnego. Wielu mężczyzn przystąpiło do
edukacji nie rozumiejąc potrzeby autonomicznego
organizowania się kobiet, lub czując się przezeń
zagrożonymi.
Mihemmedxan Mihemmed, uczestnik, stwierdził:
„Niektórzy przyjaciele myśleli, że kobiety chcą nas
uciskać... Akceptujemy równość, ale szczerze mówiąc,
boimy się, że kobiety będą się mścić.”
Dîrok powiedziała: „Oczywiście mentalność ucisku
jest nadal obecna... co do zasad, ludzie akceptują
ideę demokracji. Ale kiedy staje się ona konkretna,
dotyka twojego życia osobistego, wtedy nie jest
akceptowana.” „Zmiana nie może nastąpić szybko,
ale ziarno zostało zasiane” - powiedział Muslim
w pierwszym okresie edukacji mężczyzn Botan, który brał udział w edukacji. „Po edukacji zobaczyliśmy potrzebę zmiany.”
Shero Mistefa, który również brał udział w edukacji,
powiedział: „Zobaczyliśmy siebie, zobaczyliśmy, że
patriarchat i kapitalizm są w nas. Pytanie brzmi, co
teraz zrobimy?”
Ferzey Melexelil, z komitetu organizacyjnego,
powiedziała: „Widać pewne zmiany w podstawowych,
prostych rzeczach... w domu z gotowaniem, pracami
domowymi, sprzątaniem, czy dziećmi. Robienie rzeczy razem,
dzielenie się pracą.” Nawet te małe kroki są
trudne, ponieważ mężczyźni spotykają się wtedy z
presją otoczenia, są wyśmiewani lub uznawani za
nieprawdziwych mężczyzn. Po edukacji mężczyźni
spojrzeli na swoje codzienne życie nowymi oczami.
„I nie chodzi tu tylko o mężczyzn, którzy są żonaci.
Chodzi też o to, by, gdy pracujesz i organizujesz się z
kobietami, robić to na równi.”
Inny uczestnik, Kaniwar Ismail, pracuje z kobietami w jednej z rad w Kobane. Po edukacji poczuł, że inaczej zaczął traktować koiety, z którymi pracował. "Pracowaliśmy jako osoby równe sobie, braliśmy taką samą odpowiedzialność. Nie ma między nami żadnej różnicy."
„Nie chodzi o to, by kogokolwiek zaciągnąć i zmusić
do tego” – wyjaśniła Dîrok. „Jest też chęć postępu
ze strony mężczyzn”. Pod koniec edukacji niektórzy z
uczestników mówili, że identyfikują się również jako
część Kongra Star (organizacji parasolowej ruchu
kobiecego w Rożawie).
Shero powiedział: „Ludzie zostali zniewoleni. My, jako
mężczyźni, również zostaliśmy zniewoleni. Zostaliśmy
całkowicie oddzieleni od naszych prawdziwych ‘ja’.
W trakcie tej edukacji zrozumieliśmy istotę kobiet. Ale
poznaliśmy również naszą własną istotę.”
2- REGION CIZÎRE (2020):
W trakcie tej 5-dniowej edukacji w Akademii
Społeczeństwa Demokratycznego w Cizire, tematami
były rzeczywistość mężczyzny i Hevjiyana Azad.
Mężczyźni analizowali także swoje osobiste życie
w związku z tymi tematami. Jak zawsze ważne było,
że kobiety były odpowiedzialne za prowadzenie
edukacji, oraz to, że rozwijało się życie wspólnotowe
między mężczyznami.
Co jest istotą mężczyzny? Fakt, że historia została
napisana przez mężczyzn, zniekształcił prawdę i nie
da się wyjaśnić, jak została zbudowana dominująca
męska mentalność i jakie ma skutki, bez zbudowania
jej na nowo w oparciu o inną perspektywę. Choć
istniały różne podejścia i definicje tego, co oznacza
być kobietą, zazwyczaj, gdy towarzysze byli pytani o
to, czym jest bycie mężczyzną, nie mieli odpowiedzi. Mężczyźni nie znają siebie, swoich ciał i biologii, swojej historii, swoich uczuć... A to jest pierwszym
krokiem do wyzwolenia. Mężczyźni muszą poznać
samych siebie i być w stanie dostrzec różnice między
hebûna mêr (byciem mężczyzną, naturą mężczyzny)
a çêbûna mêr (stawaniem się Mężczyzną, konstrukcją
społeczną). Muszą zrozumieć, czym jest dla nich bycie
mężczyzną, jaka jest ich osobowość jako mężczyzny, i spróbować to przeanalizować, aby móc się zmienić.
Wśród pytań postawionych do dyskusji znalazły się m. in.:
Jaki jest wolny mężczyzna?
Jaka jest wolna kobieta?
Dlaczego żyjemy? Jak żyjemy?
Tradycyjna mentalność mówi, że żyć oznacza jeść i rozmnażać się, ale nie możemy się tym zadowolić i musimy zadać sobie pytanie, czym jest wolne życie?
Innymi tematami była demokratyczna rodzina
i system współprzewodnictwa, oba związane z
Hevjiyana Azad, jak budować Wolne Wspólne Życie.
Demokratyczny naród potrzebuje demokratycznych
rodzin. Podstawą debaty w tych kwestiach było to,
jak przezwyciężyć problemy, które mężczyźni widzą
i których doświadczają w swoim codziennym życiu,
oraz próba przeanalizowania ich nie tylko z własnej
że kobiety były odpowiedzialne za prowadzenie perspektywy, ale także biorąc pod uwagę perspektywę
kobiet.
Ostatniego dnia mężczyźni biorący udział w edukacji
mówili o swoich własnych uczuciach i postawach;
wobec kobiet, wewnątrz rodziny, a przede wszystkim o wadze upolitycznienia tych uczuć, aby lepiej
zrozumieć siebie i mieć więcej narzędzi do tworzenia wolnego mężczyzny.
Ta i podobne do niej edukacje są częścią procesu wytwarzania większej liczby takich narzędzi.
*** 9. Wnioski
Świat jest pełen kobiet, mężczyzn i osób innych
płci, które pragną demokracji, wolności i rewolucji.
Ruchy kobiece na całym świecie kreślą mapy tej
podróży, która rozpoczęła się w momencie, gdy
uświadomiłyśmy sobie istnienie ucisku tysiące
lat temu. Zawsze, gdy istnieje jakakolwiek forma
zniewolenia i nierówności, pojawia się opór. W
różnych okresach historii mężczyźni również
opierali się patriarchalnym normom i stawali się
towarzyszami kobiet, kwestionując swoją własną
płeć, idee męskości, kobiecości i seksualność.
Proces tworzenia tej broszury był częścią tej
podróży ku wolności. Formułowanie nowych pytań,
nazywanie zdarzeń lub emocji, czy też wspominanie
doświadczeń, to wszystko może służyć otwarciu
nowych drzwi, wzbudzać zaufanie, przyczynić się do
wzajemnego zrozumienia czy pomóc w pogłębieniu
wspólnotowych korzeni w nas samych.
Ten proces będzie kontynuowany za każdym razem,
gdy ktoś przeczyta tę pracę i przekaże ją dalej. I
będzie on zwielokrotniony, jeśli jednostki, grupy
polityczne i ruchy uczynią edukację priorytetem, jeśli
mężczyźni przejmą inicjatywę, jeśli ruchy kobiece
poprowadzą i stworzą więcej edukacji dla mężczyzn
i analiz osobowości.
Obowiązkiem wszystkich ludzi, zwłaszcza tych
politycznie świadomych, mężczyzn, którzy należą
do organizacji walczących o wolność i demokrację,
tych, którzy i które walczą o rewolucję i rewolucyjne
tożsamości, jest oddanie się tej walce. Ruchy kobiece
powinny nadawać kierunek temu procesowi. Jako
zorganizowane kobiety i ruchy kobiece możemy
kwestionować, zachęcać i stawiać wyzwania naszym
męskim towarzyszom, tak samo oni muszą to robić dla siebie nawzajem. Możemy budować wokół
siebie piękno, i miłość i organizować się w sposób,
który musi stać się drogowskazem dla innych. Ale
równocześnie wynik tego procesu będzie zależał
od podejścia, sumienia i odpowiedzialności, jakie
okażą w nim mężczyźni. Mężczyźni muszą walczyć
o wyzwolenie siebie samych, nie tylko dla kobiet.
Muszą potraktować walkę o wyzwolenie płci jako
swoją główną walkę, a nie postrzegać ją jako coś
ograniczającego się do kobiet i innych płci. Ich rola
powinna być aktywna, powinni wykazać się odwagą,
szczerością i otwartością.
W tej podróży przez historię oparłyśmy się
na
przykładzie
Północno-Wschodniej
Syrii.
Połączyłyśmy to z badaniami i dyskusjami na
temat Kuştina Zilam, zainspirowanymi przez i
odbywającymi się wewnątrz Ruchu Wyzwoleńczego
w Kurdystanie, który trwa ponad cztery dekady.
Ruch ten przechodził przez różne fazy: autonomiczna
organizacja kobiet w górach, oddzielenie się od
opresyjnych relacji i praca nad Ideologią Wyzwolenia
Kobiet. Zostało to wprowadzone w życie poprzez
rewolucyjną Partię Kobiet, której celem było
stworzenie radykalnych zmian w społeczeństwie.
Dyskusje zainicjowane przez Abdullaha Öcalana
miały duży wpływ zarówno na ruch, jak i na
społeczeństwo, otwierając nowe możliwości dla
wspólnego życia.
Aby zakończyć kryzys spowodowany przez
patriarchat, musimy zgłębiać możliwości oporu i
odbudowy relacji opartych na docenianiu życia, takich
jak te, które wypracował ruch w Kurdystanie. Od
kontekstu lokalnego, do globalnego, możemy zapytać:
jakie inicjatywy i działania mogłybyśmy połączyć
we wspólny światowy program przezwyciężenia patriarchatu? Koncepcja Kuştina Zilam została
rozwinięta zaczynając od separacji (fizycznej,
mentalnej i emocjonalnej) od codziennych nawyków
matrycy ucisku. Po tym zaczęła się edukacja, której
celem jest przekształcenie mężczyzn, abyśmy
wspólnie walczyli jako towarzysze/ki o wolne życie
i wolne społeczeństwo. A dziś trwa zacięta walka,
której celem jest stworzenie jedności w wolności.
Podróż przez dyskusje, która zaowocowała tą broszurą,
pokazuje, że wiele inspirującej pracy, skupiającej się
na tworzeniu woli zmiany w mężczyznach, już zostało
wykonanej. Ta wola wypływa z buntu przeciwko
obecnym opresyjnym relacjom między płciami, z
głębokiego zrozumienia tego, kim są mężczyźni, co
reprezentują i z jakimi opresjami sami się mierzą.
Uczyli/łyśmy się także na przykładach mężczyzn z
różnych krajów, którzy wcielili w życie tę walkę. Co
wyróżniało tych mężczyzn? Jak zorganizowane były
ich społeczeństwa? Kto i w jaki sposób przejmuje
dziedzictwo tych mężczyzn?
Ta
broszura
zawiera
przykłady
edukacji
antypatriarchalnych w różnych ruchach i
środowiskach. Pokazują one, że mężczyzna
może (od)zyskać wolność, poprzez samorefleksję
przezwyciężyć patriarchalną mentalność, podejście
i zachowania. Poprzez dyskusje i pytania, które
zadałyśmy mężczyznom, powstały już nowe refleksje
i zmiany.
Wiemy z przykładów zawartych w tej broszurze i
setek innych, że zmiana jest możliwa. Zmiana jest
być może tym, w czym ludzie są najlepsi. To my
ukształtowały/li/śmy społeczeństwo takim, jakie
jest, a to oznacza, że możemy je przebudować.
To samo odnosi się do nas samych. Musimy
uhonorować dziedzictwo poprzednich walk, ale także
przeanalizować ich porażki i słabości, i oddać im
sprawiedliwość poprzez nie powtarzanie ich błędów ale rzeczywiste osiągnięcie ich celów.
Ta walka ma różne wymiary. Jako kobiety możemy
stworzyć ramy, w których mężczyźni będą mogli
sami się zmienić i dać inspirację innym mężczyznom,
zadając pytania i zachęcając do zrozumienia; badając
historyczne przykłady wolnej męskości i stosując je
w praktyce we wszystkich sferach życia.
Wszyscy jesteśmy częścią naszych społeczeństw i
jako tacy/kie jesteśmy przez nie ukształtowane/i.
Dlatego tylko my możemy je przekształcić. Zdrowe
społeczeństwo dla wszystkich to takie, w którym nie
ma dominacji i śmiercionośnej presji patriarchatu.
Wymaga to radykalnej zmiany i wyzwolenia
płciowego dla wszystkich. Mężczyźni odnajdą swoją
własną wolność, stając ramię w ramię z nami w walce
o wolne życie i społeczeństwo, w którym panuje
prawdziwa miłość, szacunek i sprawiedliwość dla nas
samych i innych.
Podążamy wspólnie tą drogą. Zmieniając siebie,
zmieniamy nasze otoczenie. Ale do tego potrzebna
jest odwaga. Dyskusje o koncepcjach nie są tylko
teoretyczną sprawą, chodzi zawsze o to, aby pokonać
własne ograniczenia, aby myśleć, działać i żyć inaczej.
Mężczyźni powinni znaleźć sens w życiu z dala od
patriarchalnej afirmacji, a czynić to poprzez działanie
i organizowanie się, poprzez wyrażanie własnych
uczuć i nazywanie opresji, poprzez uświadomienie
sobie, co to znaczy być mężczyzną w tym świecie i
co jest potrzebne, aby stworzyć wolny świat.
Mężczyzna nie jest pojęciem ograniczonym. Męskość,
kultura i socjalizacja są zakorzenione w różnorodności
istnienia. Możemy konstruować męskość w bardzo
szeroki sposób, urozmaicać ją, pracować nad różnymi
formami, w jakich jest odczuwana i wyrażana. To
także proces odkrywania i definiowania ludzkich wartości
na drodze do wyzwolenia.
*** Słowniczek
Ekosystem – współzależna wspólnota istot (żywych,
martwych i nieożywionych) oraz łączące je relacje.
Może odnosić się do konkretnego środowiska, jak
las, ale także do sposobu, w jaki każdy system sam
się uzupełnia, lub być używany jako perspektywa do
zrozumienia sieci społecznych.
Era neolitu – końcowy okres epoki kamiennej,
rozpoczynający się około 12 000 lat temu w
Mezopotamii, a później w innych częściach świata.
Neolit trwał w Mezopotamii i Lewancie do około
6 500 lat temu (4 500 lat p.n.e.). W innych miejscach
neolit trwał dłużej. W Europie Północnej neolit trwał
do ok. 1 700 r. p.n.e., a w Chinach do 1 200 r. p.n.e.
Inne części świata (w tym Oceania i północne regiony
obu Ameryk) pozostawały zasadniczo w fazie neolitu
aż do kontaktu z Europejczykami. Neolit składa
się z postępu cech behawioralnych i kulturowych
oraz zmian, zwłaszcza wprowadzenia rolnictwa
(„rewolucja agrarna”), a wraz z nim pojawienia
się osiadłego trybu życia („rewolucja wiejska”). Na
czele tych procesów społeczno-gospodarczych stały
kobiety i utrzymywana przez nie egalitarna kultura.
Feminobójstwo – wszystkie rodzaje systematycznej
przemocy, morderstw i masowych mordów
popełnianych na kobietach dlatego, że są kobietami.
Obejmuje ataki na kobiecą tożsamość w ogóle i
kulturową anihilację.
Hevjiyana Azad – koncepcja stworzona przez
Abdullaha Öcalana w Manifeście Cywilizacji
Demokratycznej Tom V jako podstawowy składnik
narodu demokratycznego. Dosłownie można ją
przetłumaczyć na język polski jako „Wspólne Życie w Wolności” lub „Wolne Wspólne Życie”. Oznacza
redefinicję i reorganizację wszystkich relacji na
podstawie wzajemnego uznania, szacunku i przyjaźni.
(patrz również rozdział 4 niniejszej broszury)
Jineolojî – z kurdyjskiego „Nauka Kobiet i Życia”,
została rozwinięta jako alternatywna nauka w ramach
Ruchu Wyzwolenia Kobiet w Kurdystanie. Krytykuje
ona nauki pozytywistyczne jako narzędzie władzy i ma
na celu połączenie wiedzy, mądrości i analiz kobiet z
teoretycznym i praktycznym wysiłkiem, którego celem
jest wyzwolenie kobiet i społeczeństw. Akademia Jineolojî jest autonomiczną instytucją kobiecą, która
skłąda się z, łączy i koordynuje regionalne centra
badawcze, różne instytuty, komitety i obszary robocze.
Kultura gwałtu – kultura, która przy pomocy postaw
społecznych normalizuje i utrwala gwałt. Zachowania
powszechnie kojarzone z kulturą gwałtu obejmują
obwinianie ofiar, zawstydzanie, uprzedmiotowienie
seksualne, trywializowanie gwałtu, zaprzeczanie
powszechności gwałtu, odmowę uznania krzywdy
spowodowanej przemocą seksualną, wyzysk i
okupację przyrody i ziemi, lub jakąś kombinację tych zachowań.
Kuştina Zilam, Guhertin û Veguhertina Zilam
– po kurdyjsku „zabijanie mężczyzny, zmiana i
transformacja mężczyzny”. Jest to nazwa koncepcji
opracowanej i rozwiniętej przez Abdullaha Öcalana w
latach 1995-98. Podkreśla on w niej szczególnie etyczny
obowiązek, polityczną i osobistą odpowiedzialność
męskich towarzyszy, aby radykalnie zakwestionowali
i przezwyciężyli własne patriarchalne podejście
oraz sposób myślenia. Jednocześnie prosi kobiety o
sformułowanie kryteriów dla mężczyzn, aby mogli
stać się towarzyszami życia i walki. (patrz również rozdział 5 niniejszej broszury)
Krytyka/Samokrytyka, platforma - metoda kolektywnego rozwoju osobistego, która próbuje zdekonstruować zinternalizowane
mechanizmy opresyjnego systemu. Te opresyjne mechanizmy powstają poprzez socjalizację w patriarchalnym, kapitalistycznym systemie państwowym. Celem
jest tu stopniowe rozwijanie wolnej osobowości,
która może posłużyć jako wzór do naśladowania
dla rewolucyjnej zmiany w społeczeństwie. Metoda
krytyki i samokrytyki jest częścią wszystkich spotkań
i edukacji Ruchu Wolności Kurdystanu. Pod koniec
okresów edukacyjnych odbywają się platformy, w
czasie których każda/y uczestnik/czka przedstawia
swoją biografię i samokrytycznie ocenia rozwój
swojej osobowości, udział w życiu społecznym
i walce. Następnie pozostałe/li uczestnicy/czki
wyrażają z szacunkiem swoją krytykę i perspektywy,
aby wesprzeć dalszy rozwój danej/go towarzysza/ki.
Krytyka nie odnosi się do osoby jako jednostki, ale
analizuje wpływ systemu na cechy osobiste.
LGBTIQ+ – skrót oznaczający różne orientacje
seksualne i tożsamości płciowe, składający się
z inicjałów słów Lesbijka, Gej, Biseksualny/a,
Transpłciowa/y, Interseksualna/y, Queer i inne...
Naród Demokratyczny – koncepcja alternatywna
wobec państwa narodowego, oparta na zasadach
demokracji oddolnej, wyzwolenia kobiet i ekologii.
Abdullah Öcalan opisuje Naród Demokratyczny
jako „świat wspólnej mentalności i kultury”, które
podzielają różne narody, grupy społeczne, religijne i
kulturowe, zachowując jednocześnie swoją tożsamość
i autonomię. Naród Demokratyczny jest również
„duchem” dla „ciała” Konfederacji Demokratycznej,
która jest konfederacyjnym systemem samorządności
ludów.
Orientalizm – wyobrażenie, które stereotypowo przedstawia Bliski Wschód i jego mieszkańców/mieszkanki jako np. „zacofane/ych”, „mniej
rozwinięte/ych”,
„fundamentalistyczne/ych”
lub „egzotyczne/ych”, a Zachód jako bardziej
rozwinięty. Zachodni intelektualiści/intelektualistki,
politycy/polityczki, artyści/artystki i społeczeństwo
wykorzystywali tę dyskryminującą postawę często
do usprawiedliwiania kolonialnego wyzysku i wojen
przeciwko krajom i ludziom Bliskiego Wschodu.
Şehîd – w języku [arabskim, używanym w] kurmanjî
oznacza „męczennika”, tu specyficznie oznacza
wyróżnienie przyznawane poległym w walce o
wolność.[67]
Welatparêzî – kurdyjskie wyrażenie, które oznacza
„miłość i obronę ziemi”. Oznacza ono więź z
ziemią rodzinną oraz obronę ziemi, kultury i języka
kurdyjskiego przed kolonializmem, uciskiem i
asymilacją. Wyrażenie to jest często tłumaczone
jako patriotyzm, ale w kontekście kurdyjskim nie
oddaje ono tego samego znaczenia. W społeczności
kurdyjskiej termin Welatparêzî używany
jest
również w odniesieniu do kurdyjskich zwolenników/
czek antykolonialnej walki wyzwoleńczej. Co
więcej, Welatparêzî jest pierwszą zasadą Ideologii
Wyzwolenia Kobiet. (patrz również rozdział 4
niniejszej broszury)
Zachód – odnosi się do krajów określanych przez
posiadanie znaczących cech charakterystycznych,
w tym między innymi: samoidentyfikacja jako
„Zachód”,
uprzemysłowienie
i
względne
bogactwo, wprowadzanie w życie kolonializmu i białej supremacji, wysoki poziom liberalizmu i neoliberalizmu.
*** Bibliografia / Dalsza lektura
Oto lista źródeł książkowych wykorzystanych w tej
broszurze, a także niewyczerpująca lista powiązanych
pism i publikacji, które mogą zainteresować czytelczki
i czytelników.
Podczas dyskusji w grupie roboczej i przy
przygotowywaniu tej broszury korzystałyśmy z wielu
inspirujących książek i źródeł w różnych językach.
Wśród nich znalazły się publikacje Jakie Życie?
Debata okresu edukacyjnego Şehit Şerif z lekcji
„Zabijanie Mężczyzny” oraz Spojrzenie na problemy
transformacji mężczyzny i ich rozwiązanie, które
zostały wydane w języku tureckim przez Wolną
Akademię Kobiet Partii Kobiet PJA.
Innym podstawowym źródłem są książki Abdullaha
Öcalana:
- Kürdistan’da kadın ve aile [Kobieta i Rodzina w Kurdystanie], 1993
- Bir halki savunmak [Poza państwo, władzę i przemoc], 2004
- Sosyal Devrim ve Yeni Yaşam [Rewolucja społeczna a Nowe Życie], 2005
- Kürt sorunu ve Demokratik Ulus Çözümü [Manifest Cywilizacji Demokratycznej Tom V: Kwestia Kurdyjska a rozwiązanie w postaci Demokratycznego Narodu], 2010
Wiele innych prac wzbogaciło nasze dyskusje. To m. in.:
Abdullah Öcalan ne diyor? Erkeği Öldürmek [Co mówi Abdullah Öcalan? Zabić mężczyznę] – Mahir Sayın
Masculinidades y feminismo [Męskości i feminizm] – Jokin Azpiazm Carballo
Beyond the periphery of the skin [Poza peryferia
skóry] – Silvia Federici
Why does Patriarchy Persist? [Dlaczego patriarchat
trwa?] - Carol Gilligan i Naomi Snider
In a Different Voice [Innym Głosem] – Carol Gilligan
Societies of Peace: Matriarchies past, present
and future [Społeczności pokoju: Matriarchie w
przeszłości, teraźniejszości i w przyszłości] – Heide
Goettner-Abendroth (edytorka)
The will to change: Men, masculinity and love; and
other works including Feminism is for everybody
[Wola zmiany, Mężczyzna, męskość i miłość; oraz
inne prace, włącznie z Feminizm jest dla wszystkich]
– bell hooks
Wybrane pisma Alexandry Kollontai – Alexandra
Kollontai
The Basque History of the World [Baskijska historia
świata] – Mark Kulansky
Refusing to be a man: Essays on sex and justice
[Odmawiając bycia mężczyzną: Eseje o płci i
sprawiedliwości] – John Stoltenberg
Age of Empathy [Wiek empatii] – Frans de Waal
Queer Fire: The George Jackson Brigade, Men
Against Sexism and Gay Struggle Against Prison
[Queerowy Ogień: The George Jackson Brigade,
Mężczyźni przeciwko seksizmowi i Walka Gejów
przeciwko więzieniom]
Women’s Liberation and the African Freedom Struggle [Wyzwolenie Kobiet a Afrykańska Walka Wyzwoleńcza] – Thomas Sankara
Widerstand und gelebte Utopien – Frauenguerilla, Frauenbefreiung
und
Demokratischer Konföderalismus in Kurdistan – Autorinnenkollektiv
Pisma Obronne Abdullaha Öcalana i inne prace. [Angielskie i inne tłumaczenia można znaleźć na stronie: http://www.ocalanbooks.com/#/english]
[1] Termin jineolojî [czyt.żineolożi] pochodzi od słów jin [kobieta, czyt. żyn] oraz jiyan [życie, czyt: żyjan], które wywodzą się z praindoeuropejskiego korzenia *genā. Z tego samego korzenia wywodzi się słowo „żena”, wcześniej oznaczające w języku polskim kobietę (które obecnie występuje jako „żona” w odniesieniu do kobiety zamężnej) oraz „życie”. Wspólny korzeń tych słów znajdziemy również w większości słowiańskich języków: w serbskim, macedońskim i bułgarskim: ‘жена’, ‘живот’, w słowackim, czeskim, bośniackim, chorwackim, : ‘žena’, ‘život’, w rosyjskim: ‘женщина’, ‘життя’ itd.
[2] Wyjaśnienia podkreślonych wyrazów szukaj w słowniczku
[3] World Health Organisation: Suicide in the world: Global health estimates; 2019 https://apps.who.int/iris/
handle/10665/326948
[4] Smithsonian, Women: Our Story, DK Penguin Random House, 2019
[5] Goettner-Abendroth, H (ed), Societies of Peace: Matriarchies past, present and future, Innana Publications, 2009
[6] De Waal, F, Age of empathy, Harmony, 2009
[7] http://www.freeocalan.org/wp-content/uploads/2014/06/liberating-Lifefinal.pdf s.14
[8] tamże s.24
[9] Housewifizacja – termin pochodzący od określenia house wife – gospodyni domowa, kobieta, która pracuje w domu.
Termin zaproponowany przez Marię Mies oznacza proces, w ramach którego nastąpił podział pracy ze względu na płeć, którego efektem było ograniczenie pracy kobiet do pracy w domu, nieodpłatnej i nie postrzeganej jako praca. [przyp.tłum.]
[10] http://www.freeocalan.org/wp-content/uploads/2014/06/liberating-Lifefinal.pdf s.26
[11] Goettner-Abendroth, H (ed), Societies of Peace: Matriarchies past, present and future, 2009; Innana Publications
[12] https://en.wikipedia.org/wiki/Tiamat
[13] Öcalan, A, Bir halki savunmak [Beyond State, Power and Violence], III.,
Chapter: Chaos and Possible Solutions in the Civilisation of the Middle East,
2004, PM Press
[14] Biblia (Nowy Testament); Pierwszy List Pawła do Tymoteusza 2:11–15
[15] Biblia (Nowy Testament); Pierwszy List Pawła do Efezjan 5:22-24
[16] Öcalan, A, Bir halki savunmak [Beyond State, Power and Violence], III.; Chapter: Chaos and Possible Solutions in the Civilisation of the Middle East, 2004, PM Press
[17] Gilligan, C, Snider, N, Why does patriarchy persist?, Polity Press, 2018
[18] Kollontai. Alexandra, Selected Writings of Alexandra Kollontai, ed. i tłum. Alix Holt. New York: Norton, 1977 s.278
[19] tamże, s.284
[20] Federici, S, Beyond the periphery of the skin; 2020 PM Press
[21] Gilligan, C, Snider, N, Why does patriarchy persist?, 2018 Polity Press; ‘A summary’ Paragraf 1
[22] Stoltenberg, J, Refusing to be a man: Essays on sex and justice, (1989) 2000 UCL Press
[23] 'Widerstand und gelebte Utopien’, Wywiad z Zaxo Zagros o Ideologii Wyzwolenia Kobiet, Mespotamien Verlag, 2012, s. 79
[24] Mowa obronna Abdullaha Öcalana została przez niego spisana w czasie jego pobytu w izolacji w więzieniu na wyspie
Imrali. Obejmuje do tej pory 5 tomów pod zbiorowym tytułem: Manifest dla Demokratycznej Cywilizacji, które wyjaśniają podłoże,
przyczyny i cele walki o wyzwolenie narodu Kurdyjskiego w kontekście globalnej walki o wyzwolenie oraz założenia modelu
demokratycznego konfederalizmu. Spisana mowa obronna została przyjęta jako materiał procesowy przez Europejski Sąd Praw
Człowieka [przyp. Tłum.]
[25] Z zapisków rozmów z Abdullahem Öcalanem na Imrali
[26] http://www.freeocalan.org/wp-content/uploads/2014/06/liberating-Lifefinal.pdf s.36-37
[27] Wpis z pamiętnika Şehid Zeryan z 22-04-2016
[28] Manifesto of the Democratic Civilization Volume V: Rozdział 5.C.4. “Demokratik Ulusta Özgür Eş Yaşam”, 2010
[29] tamże, Rozdział B.5. “Özgür Eş Yaşam”
[30] Polskie tłum. z tureckiego orginału, Öcalan, A., Kürdistan’da kadın ve aile, Weşanên Serxwebûn 62, s.81 i 111, 1993
[31] Öcalan, A., Sosyal Devrim ve Yeni Yaşam [Rewolucja Społeczna a Nowe Życie]; dialogi edukacyjne i analizy z
30.06.1997, Çetin Yayınları, 2005
[32] Zeki Müren nie określał siebie samego jako osoby trans, i używał wobec siebie męskiego zaimka, z tego powodu
stostujemy w tekście rodzaj męski [przyp. tłum.]
[33] Mahir Sayın, Abdullah Öcalan ne diyor? Erkeği Öldürmek, Toprak Publications, 1997
[34] tamże
[35] tamże
[36] Mehmet Oğuz, Öcalan, Zeki Müren hakkında ne düşünüyordu [Co Abdullah Öcalan myślał o Zeki Mürenie?], Yeni Özgür Politika, 26.09.2016; cytat: rozmowy Abdullaha Öcalana z Mahirem Sayınem z dnia 23.09.1996
[37] Mahir Sayın, Abdullah Öcalan ne diyor? Erkeği Öldürmek, Toprak Publications, 1997
[38] Abdullah Öcalan w MED TV, 26-02-1998
[39] Abdullah Öcalan, Sosyal Devrim ve Yeni Yaşam[Rewolucja Społeczna a Nowe Życie]; program w Med TV, 26 Luty, 1998
[40] Abdullah Öcalan, Sosyal Devrim ve Yeni Yaşam[Rewolucja Społeczna a Nowe Życie]; program w Med TV, 8 Marca 1998
[41] Abdullah Öcalan, Kürt sorunu ve Demokratik Ulus Çözümü [Kwestia Kurdyjska a rozwiązanie w postaci Demokratycznego Narodu], 2010
[42] Cytat z rozmowy telefonicznej między Abdullahem Öcalanem a kwaterą główną YAJK, 11 Kwietnia 1998
[43] Şehit Şerif Eğitim Devresi Broşürü: Erkeğin dönüşüm sorunları ve çözümüne bir bakış [Broszura z okresu Edukacji
Şehit Şerif: Spojrzenie na transformację mężczyzny – problemy i rozwiązania], Özgür Kadın Akademisi Yayınları [Wydawnicto Akademii Wolnych Kobiet], 2004
[44] tamże
[45] tamże
[46] tamże
[47] tamże
[48] tamże
[49] tamże
[50] Wywiad z Sînan Cudi, 2018
[51] Wywiad z Rûmet Zagros, 26-02-2019
[52] hooks, b; The Will To Change: Men, Masculinity and Love; 2004, Washington Square Press, s.28
[53] tamże, s.28
[54] tamże, s.19
[55] Abdullah Öcalan o osobowości i znaczeniu Prometeusza podczas dyskusji panelowej w MED TV, 26 Luty 1998
[56] tamże
[57] tamże
[58] Kulansky, Mark, The Basque history of the world, 1999, s. 102.
[59] Sankara, T, Women’s Liberation and the African Freedom Struggle. 1990, 2007. Pathfinder Press.
[60] tamże
[61] tamże
[62] Santiago Mayor. (10 Września 2019). La revolucion feminista en Burkina Faso. Notas periodismo popular. Źródło:
https://notasperiodismopopular.com.ar/2019/09/10/revolucion-feminista-burkina-faso/
[63] List Hêlîn Murat Dersim do Akademii Jineolojî (napisany 26-03-2016 na górze Cîlo)
[64] Orginał listu w języku tureckim: Serxwebûn, No. 195, March 1998, s.11
[65] Wideo: Czym jest mężczyzna?, kanał Jineolojî na YouTube, opublikowano 6 Lipca 2020.
[66] System współprzewodnictwa [ang. co-chair, kurd. hevserok] – zakłada, że na każdym szczeblu organizacji
autonomicznej administracji i innych elementów życia społecznego każda struktura posiada dwójkę reprezentantów: mężczyznę i kobietę. To odnosi się do reprezentantów wsi i komun, a także szkół, centrów kultury i innych instytucji społecznych, samorządów i poszczególnych komitetów (np. dotyczących zdrowia, ekonomii, eduakcji itd.), sił zbrojnych czy partii politycznych.
[67] Nie chodzi wyłącznie o poległe/ych w samej walce, ale o wszystkie/ich, które/rzy poświęciły/li życie pracując na rzecz wyzwolenia. Przyczyna śmierci może być również niezwiązana z walką zbrojną [Przyp tłum.]