#title Antyfaszyzm i antynazizm na polskich stronach Internetowych
#author Arkadiusz Niewiadomski, Agata Walczak-Niewiadomska
#SORTauthors Arkadiusz Niewiadomski, Agata Walczak-Niewiadomska
#SORTtopics polskie, antyfaszyzm, internet, nowe media, praca naukowa, antynazizm
#date styczeń 2008
#source https://www.researchgate.net/publication/232175727_Antyfaszyzm_i_antynazizm_na_polskich_stronach_Internetowych_Anti-fascism_and_anti-nazism_in_the_Polish_Internet_pages
#lang pl
#pubdate 2021-04-05T11:39:19
#notes Autorki są związane z Uniwersytetem Łódzkim
Współcześnie panująca wolność słowa umożliwia funkcjonowanie w Polsce
ugrupowań neofaszystowskich i neonazistowskich, mimo jasnych przepisów prawa
stanowiących tolerancję i zakazujących używania symboli i idei propagowanych w
faszystowskich Włoszech i Hiszpanii czy Niemczech za czasów III Rzeszy. Działalność tego
typu grup nie jest w pełni jawna i legalna, niemniej jednak częste informacje w lokalnych i
ogólnopolskich mediach umożliwiają obserwację zjawiska szerzenia skrajnie antysemickich i
rasistowskich poglądów w określonych kręgach ludzi. Co więcej w niektórych przypadkach
jawne używanie symboliki nazistowskiej bywa mylnie interpretowane nawet w kwestiach
wyroków sądowych. Głośnym przypadkiem było uznanie przez sąd w Strzelcach Opolskich
jakoby członkowie Obozu Narodowo-Radykalnego salutowali, a nie wznosili rąk w geście
powszechnie znanego faszystowskiego pozdrowienia, zwanego potocznie „hajlowaniem”,
podczas uroczystości rocznicy III powstania śląskiego na Górze św. Anny. Faszystowska
ideologia zakorzeniła się w subkulturach młodzieżowych, które funkcjonując w dobie
globalnego internetu bez trudu znajdują płaszczyznę porozumienia z podobnie myślącymi
ludźmi na całym świecie. W opozycji, niemalże w identyczny sposób, działa ruch
antyfaszystowski i antynazistowski.
Niniejszy artykuł jest próbą ukazania najważniejszych inicjatyw przeciwstawiających
się skrajnie prawicowym i ksenofobicznym przekonaniom osób związanych z subkulturami
nazi-skinheadów[1] oraz innymi grupami społecznymi i społeczno-politycznymi. Wyjaśnienia
na wstępie wymagają różniące się nieco od siebie pojęcia antyfaszyzmu i antynazizmu.
Antyfaszym powstał jeszcze w latach 20. ubiegłego stulecia w odwecie na rozwijający
się w zachodniej Europie ruch faszystowski. Był związany głównie z ugrupowaniami
Antynazizm natomiast powstał dopiero na przełomie lat 70. i 80. Jego ideą jest
zwalczanie wszelkich przejawów nazizmu w mediach, wydawnictwach oraz przez
podejmowanie czynnej walki z propagującymi treści nazistowskie partiami politycznymi oraz
różnymi organizacjami, m.in. Blood and Honour. W Polsce ugrupowania antyfaszystowskie i
antynazistowskie pojawiły się wraz ze zwiększającym się natężeniem ataków grup nazi-skinheadów na cmentarze żydowskie i miejsca pamięci Żydów pomordowanych w czasie II
wojny światowej. Ruch antyfaszystowski i antynazistowski w Polsce wzorował się w swoim
funkcjonowaniu na już istniejących organizacjach zagranicznych, jak: Anti-Nazi League w
Wielkiej Brytanii, czy wspomniana niemiecka Antifa. Opisywane ruchy, przeciwstawiające
sobie walkę z ksenofobią walce z rasizmem i antysemityzmem, obecnie działają w większości
wspólnie. Jednak w ich strukturach zauważalny jest podział na dwie frakcje. Pierwsza skupia
aktywistów działających na płaszczyźnie propagowania treści tolerancji i równości bez
konieczności używania przemocy. Przykładem tego typu działalności może być znane w
Polsce Stowarzyszenie „Nigdy Więcej”. Druga, bardziej radykalna grupa aktywistów,
postawiła sobie za cel zwalczanie przemocy przemocą, starając się czynnie reagować na
przejawy wszelkich form dyskryminacji. Na to wszystko nakłada się głównie aspekt
subkulturowy, gdzie grupom nazi-skinów przeciwstawiają się bojówkarze głównie subkultury
punk oraz osoby związane ze środowiskami lewicowymi, w tym anarchiści. Nieformalną
grupą reprezentującą tę część ruchu jest działająca wielopłaszczyznowo Antifa. Ponadto w
wielu miastach naszego kraju funkcjonuje nieformalna organizacja o nazwie Radykalna Akcja
Antyfaszystowska. Wspomniane organizacje prowadzą także działalność wydawniczą. W
większości są to przygotowywane okazjonalnie pisma prezentujące podstawy poglądowe,
drukowane i powielane w formie ulotek bądź manifestów. Jedynym, choć nieregularnym
czasopismem poświęconym w całości problemom neofaszyzmu, neonazizmu, rasizmu i
antysemityzmu jest redagowane przez Marcina Kornaka i Rafała Pankowskiego pismo
„Nigdy więcej”. Poza tym antyfaszyści prezentują swoje przekonania i myśli w ramach
licznie wydawanej prasy niezależnej – fanzinów, skierowanych najczęściej do odbiorców podobnych gustów muzycznych lub ideologicznych. W dobie nowych technologii i
możliwości wymiany poglądów dzięki łączom elektronicznym idee zaangażowania w walkę z
faszyzmem i nazizmem propagowane są za pomocą nowoczesnego środka komunikacji jakim
jest internet. Medium to nie tylko pozwala na swobodne zamieszczanie różnorodnych treści,
ale umożliwia także wybranie najbardziej efektywnych w komunikacji form przekazu.
Dlatego źródła internetowe propagujące antyfaszyzm i antynazizm są dostępne jako portale,
serwisy informacyjne, e-czasopisma, a także blogi.
Jednym z najważniejszych źródeł elektronicznych jest strona Stowarzyszenia NIGDY
WIĘCEJ[2] powołanego przez wspomnianą wcześniej Grupę Anty-Nazistowską (GAN).
Powstała ona w 1992 r. w odpowiedzi na podpalenie przez nazi-skinów bydgoskiego
akademika, zamieszkanego przez studentów z Afryki i Azji. W ciągu kilkunastu lat
zainicjowała ona kilka ważnych medialnie i ideologicznie akcji (m.in. „Wykopmy rasizm ze
stadionów”, „Muzyka przeciw rasizmowi”), od 1994 r. zaczęła wydawać czasopismo „Nigdy
Więcej”. Grupa organizuje także akcje informacyjne na koncertach i festiwalach, happeningi,
wydaje plakaty i vlepki, zbiera podpisy pod petycjami dotyczącymi łamania praw człowieka i
wszelkich przejawów nietolerancji. Ich działalności poświęcona jest strona internetowa pod
adresem http://free.polbox.pl/g/gamw/, która jest raczej źródłem archiwalnym (ostatnia
aktualizacja miała miejsce prawie 10 lat temu – w październiku 1998 r.). Niemniej można tam
znaleźć wiele ciekawych informacji związanych z Grupą Anty-Nazistowską. Działacze GAN
powołali – jak już wspomniano – Stowarzyszenie „NIGDY WIĘCEJ”, którego internetową
wizytówką jest bogata i rzetelnie prowadzona strona www. Składa się ona z kilku wyraźnie
zarysowanych działów: „Prawo” z podstawowymi regulacjami prawnymi w zakresie
przeciwdziałania dyskryminacji rasowej, „Brunatna Księga” – katalog incydentów na tle
rasistowskim i antysemickim, jakie miały miejsce na terenie Polski; internetowa wersja pisma
„Nigdy Więcej”; bibliografia zawartości czasopisma; opisy akcji prowadzonych przez
Stowarzyszenie, a także linki do stron o podobnej tematyce, rekomendowanych przez autorów
serwisu (m.in. witryny: Miejsca Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau, międzynarodowego
miesięcznika antyfaszystowskiego „Searchlight”, europejskiego portalu antyrasistowskiego
„Internet Centre Anti Racism Europe”) lub stron wiążących się z przesłaniem Stowarzyszenia
(witryny muzyczne, sportowe, blogi tematyczne). Proponowana jest również sprzedaż
gadżetów (tapet, vlepek), najnowszych numerów czasopisma oraz płyt CD. Dzięki trzem
dodatkowym wersjom językowym (ang., niem., franc.) serwis umożliwia także współpracę międzynarodową, której efekty są realizowane w licznych programach partnerskich i
wspólnych akcjach prowadzonych na terenie Polski i Europy. Na początku lutego 2008 r.
stronę nieco przebudowano, zmianie uległa szata graficzna oraz dodano nowy dział:
„Czytelnia”, w którym można znaleźć teksty poświęcone zagadnieniom antyrasistowskim i
antyneofaszystowskim. Zmodyfikowano i powiększono istniejące już działy, np. Multimedia,
gdzie obok video pojawiły się pliki w formacie mp3, zaktualizowana o rok 2007 została także
„Brunatna Księga”.
[[a-n-arkadiusz-niewiadomski-agata-walczak-niewiadom-1.png]]
Rolę wszechstronnego serwisu informacyjnego pełni strona Centrum Informacji
Anarchistycznej[3] (CIA). Jest ona najlepiej zorganizowanym i aktualizowanym portalem o
tematyce antyfaszystowskiej i antynazistowskiej. Podawane są tu bieżące wiadomości
pochodzące z całego świata. Poza rozbudowanym serwisem newsów możemy skorzystać
również z forum Anarchistów Społecznych, dowiedzieć się czegoś o najbliższych
wydarzeniach i imprezach, a także poczytać artykuły głównie o tematyce anarchistycznej.
Strona ma cechy serwisu społecznościowego, co oznacza, że każdy internauta może go
współtworzyć przez przesyłanie własnych tekstów, nagrań dźwiękowych, zdjęć, plików video lub informacji o wydarzeniach. Dodatkowo do wyboru pozostają działy tematyczne, m.in.
Gospodarka, Prawa pracownicze, Rasizm/Nacjonalizm itp. Dla osób pragnących pozostać w
ciągłym kontakcie z serwisem oferuje się możliwość subskrybowania kanałów RSS.
[[a-n-arkadiusz-niewiadomski-agata-walczak-niewiadom-2.png]]
Alternatywą może być serwis internetowy łódzkich anarchistów – Czarny Sztandar[4].
Ma on charakter serwisu informacyjnego, ukierunkowanego na wiadomości o tematyce
antyrasistowskiej, anarchistycznej pochodzącej zarówno ze świata czy kraju, jak i regionu
łódzkiego. Podobnie jak na stronie CIA otrzymujemy tu porcję newsów, artykułów (m.in. o
antyfaszyzmie, prawach zwierząt, antyglobalizacji), informacje o imprezach i koncertach.
Serwis ten prowadzi także bibliotekę, skupiającą na koniec marca 2008 roku 272 artykuły
dotyczące głównie anarchizmu, ale także antyfaszyzmu. Przydatne mogą się także okazać
przepisy kulinarne zgromadzone w Wegańskiej Książce Kucharskiej. Ważną część serwisu
stanowi elektroniczna wersja czasopisma „Czarny Sztandar” wydawanego od 1995 r.[5] oraz
najnowsze numery biuletynu informacyjnego „Anarchistyczny Czarny Krzyż” (nr 24, 25).
Wiadomości związanych stricte z antyfaszyzmem należy szukać w dziale Newsy →
Antyfaszyzm.
Blog to jeden z najszybciej rozwijających się w ostatnich czasach kanałów
komunikacji internetowej. Zdobył on rzesze fanów również wśród działaczy ugrupowań antyfaszystowskich. Jest to rodzaj elektronicznego dziennika, którego zaletą jest ogromna
łatwość zakładania, wpisywania i publikacji wiadomości. Podstawowym atutem tej formy
prezentacji treści w Internecie jest aktualność. W polskojęzycznym internecie można z
łatwością znaleźć blogi prowadzone przez osoby powiązane z ruchem antyfaszystowskim.
Jako przykład mogą posłużyć blogi związane z Antifą. Jeden z nich działa pod szyldem
Antify Wildeast – Radykalnej Akcji Antyfaszystowskiej z Białegostoku[6] (blog jest przez
portal Wikipedia określany jako serwis ogólnopolski Antify[7]). Zawiera on najświeższe
doniesienia o akcjach, demonstracjach, festiwalach i koncertach organizowanych w Polsce i
zagranicą. Odnaleźć też można nie zawsze pochlebne komentarze adresowane do niektórych
członków społeczności neonazistowskiej. W bardzo podobnym tonie utrzymany jest blog pt.
„Wieści z antyfaszystowskiego frontu”[8]. Trzeci z kolei, Narodowa Antifa[9] jest podzielony na
trzy główne kategorie: Achtung Faszyzm! – dokumentujący wszelkie przejawy faszyzmu,
Antifa w akcji! – prezentujący pozytywne przykłady działalności antyfaszystowskiej oraz
Bohaterowie N.A. – skupiający się na sylwetkach bojowników o wolność, np. informacje o
śmierci gen. A. Hedy, dowódcy oddziałów AK na Kielecczyźnie. Każda z części zbudowana
jest z krótko opracowanych notek informacyjnych. Serwis przekierowuje ponadto do stron
związanych z ważnymi historycznie dla Polski zagadnieniami lub instytucjami, np. do strony
poświęconej wydarzeniom Poznańskiego Czerwca 1956 r.[10], witryny Instytutu Pamięci
Narodowej[11], czy Muzeum Powstania Warszawskiego[12].
Niektóre blogi są prowadzone przez osoby prywatne, nie związane z konkretnym
ugrupowaniem, a jedynie mające na celu prezentacje poglądów i przekonań pojedynczych
osób. Przykładem takiego działania jest aktualizowany na bieżąco blog[13], którego twórca z
nieskrywaną przyjemnością podaje najświeższe informacje o sukcesach polskich hakerów w
zakresie atakowania stron faszystowskich. Autor stara się także przekazywać bieżące
wiadomości dotyczące incydentów i konfliktów zaszłych na tle rasowym. Na stronie bloga
zamieszczono pomocniczy aparat wyszukiwawczy, jakim jest zestaw „chmur”, czyli
dodatkowych haseł ułatwiających poszerzenie kręgu wyszukiwania i możliwości dotarcia do
najbardziej relewantnych informacji.
[[a-n-arkadiusz-niewiadomski-agata-walczak-niewiadom-3.png]]
Polskojęzyczny internet obfituje naturalnie w przeróżne strony o tematyce antyfaszystowskiej i antynazistowskiej tworzone przez osoby prywatne. Ich bolączką są z reguły rzadkie aktualizacje i niezbyt atrakcyjna forma (np. www.antyfaszyzm.friko.pl, http://appunk.w.interia.pl/antyfaszyzmfnr.htm, http://appunk.w.interia.pl/afraaf.htm, http://free.of.pl/a/antynazi/ – witryna antynazistowska „anty88”, mająca na celu bojkotowanie i pomoc w likwidacji witryn propagujących nazizm).
Najnowszą stroną jest podlegający budowie Serwis Antyfaszystowski[14]. Jednakże z
uwagi na brak jakichkolwiek działań w całym 2007 roku trudno stwierdzić, czy strona ta w
ogóle zostanie w pełni uruchomiona.
Wspomnieć należy także o zainicjowanych forach antyfaszystowskich[15], jednak brak
zainteresowania ze strony internautów nie pozwala traktować ich jako kanałów
informacyjnych.
Poza omówionymi wcześniej formami przekazu informacji warto zwrócić uwagę na
inne, wcale nie mniej ciekawe, inicjatywy obecne w polskim Internecie.
[[a-n-arkadiusz-niewiadomski-agata-walczak-niewiadom-4.png]]
Z godną zainteresowania inicjatywą w zakresie walki z przejawami nienawiści
rasowej wyszło Stowarzyszenie Młody Wrocław, które wraz ze Stowarzyszeniem Młode
Centrum i Młodzieżowym Klubem Żydowskim „KEN” powołało do życia specjalny serwis
internetowy pod nazwą „Przestrzeń miasta”[16]. Ma on za zadanie zwracać uwagę i uwrażliwiać
społeczeństwo na elementy pojawiające się w naszym otoczeniu, przekazujące obraźliwe i
nietolerancyjne treści, pod postacią rysunków, graffiti czy plakatów, umieszczanych na
ścianach budynków, przystankach środków komunikacji oraz słupach ogłoszeniowych w całej
Polsce. Główną częścią serwisu jest lokalizator, umożliwiający dotarcie do zdjęć,
zamieszczonych wcześniej przez osoby współtworzące bazę miejsc, w których stwierdzono
obecność wspomnianych treści. Organizatorzy zaznaczają wyraźnie, że akcja nie ma na celu
inicjowania kolejnych dni „Kolorowej Tolerancji”[17], odbywających się w kilku polskich
miastach. Informacje o zdjęciach przekazywane są policji lub straży miejskiej, która następnie
ma obowiązek wyegzekwowania od administratorów budynków usunięcia obraźliwych treści.
Akcja prowadzona we Wrocławiu spotkała się z dużym zainteresowaniem mediów, o
czym świadczy znaczna ilość wzmianek w prasie, radiu i telewizji od początku 2008 r. Można
do nich wszystkich dotrzeć na stronie internetowej opisywanego serwisu. Sam pomysł zatacza coraz szersze kręgi, bowiem w marcu 2008 r. współpracę z wrocławskim Młodym Centrum
nad łódzką edycją projektu podjął Instytut Tolerancji w Łodzi[18].
[[a-n-arkadiusz-niewiadomski-agata-walczak-niewiadom-5.png]]
Autorzy strony Kiluj.pl[19] propagują za jej pomocą akcję, polegającą na
unieszkodliwianiu
serwisów
zamieszczających
w
internecie
treści
nazistowskie
i
rasistowskie[20]. Działalność ta dokonywana jest najczęściej poprzez zmasowaną ilość wejść na
strony internetowe w celu zablokowania zawierającego je serwera. Inną możliwością jest
instalowanie osobnych aplikacji, generujących bardzo dużą ilość poczty elektronicznej (e-maili), które blokują skrzynki pocztowe odbiorców i w efekcie znacznie obciążają
funkcjonowanie całych serwisów. Opisywana strona była wielokrotnie zamykana z powodu
nie w pełni legalnego działania. Co ciekawe o stronie tej wspominały liczne portale
społeczności żydowskiej w Polsce, m.in. Jewish.org[21] oraz Gazeta Wyborcza[22].
Jedną z form propagandy antyfaszystowskiej, obok manifestacji, czasopism itp. są
uznane od wielu lat elementy graficzne, takie jak vlepki i szablony. Dzięki internetowi można
bez problemu uzyskać dostęp do tego typu zasobów. Przykładem może być anglojęzyczne darmowe archiwum internetowe gotowych do druku szablonów polecane do odwiedzenia na
szeregu stron o tematyce antyfaszystowkskiej[23]. Zawiera ono obecnie 783 sztuki
posegregowane w działach („Szablony tekstowe”, „Szablony graficzne”, „Podręczniki”).
Wzory podzielone są na: antyfaszystowskie, folkowe, subkulturowe, polityczne i tzw. różne.
Każdy szablon można wydrukować i wykorzystać według własnego uznania (na koszulkach,
naszywkach itp.), autor strony prosi jedynie o niewykorzystywanie wzorów do celów
zarobkowych.
[[a-n-arkadiusz-niewiadomski-agata-walczak-niewiadom-6.png]]
Jak łatwo zauważyć internet pełen jest informacji dotyczących różnych form
zwalczania przejawów skrajnej nietolerancji i propagacji postaw neofaszystowskich. Walka,
mająca często miejsce na ulicach miast i miasteczek, odbywa się czynnie także za
pośrednictwem łącz elektronicznych. Warto podkreślić, że w znacznym stopniu jest
wymierzona w postawy przeczące naturalnym zachowaniom ludzi, często wykraczającym
poza granice koloru skóry czy wyznawanej religii. Ponadto wiele z tych inicjatyw ma na
swoim celu zwrócenie uwagi na łamanie przepisów obowiązującego prawa tak polskiego, jak
i międzynarodowego. Dla wnikliwego obserwatora ostatnich kilka lat, w których bez
wątpienia nasiliły się tendencje rozwijania neofaszystowskich poglądów wśród młodzieży,
zaowocowało także wzrostem zainteresowania szerokiego grona osób działalnością w
strukturach przeciwstawiających się radykalnie prawicowym i rasistowskim przekonaniom.
Warto żywić nadzieję, że dzięki opisywanym inicjatywom prowadzonym w przyszłościowym aspekcie globalnej komunikacji coraz łatwiej będzie burzyć bariery uprzedzeń rasowych,
religijnych i światopoglądowych, na tyle skutecznie, by żaden obywatel tego świata nie
musiał czuć się w żaden sposób dyskryminowany.
[1] Subkultura skinheadów, posiadająca swoje korzenie na Jamajce, pierwotnie stanowiona była przez grupy apolitycznie nastawionych i pozbawionych uprzedzeń rasowych w swej ideologii młodych ludzi. Z czasem, kiedy rozwinęła się najpierw w biednych dzielnicach robotniczych w Wielkiej Brytanii, a później w Niemczech, subkultura ta ewoluowała, choć nie w całości, stając się pożywką dla osób propagujących ideologie nazizmu i faszyzmu. Tak pojawił się jako odłam ruch nazi-skinheadów oraz antyrasistowski ruch S.H.A.R.P – skinheadów przeciwko uprzedzeniom rasowym (skinheads against racial prejudice). lewicowymi, takimi jak Międzynarodowe Brygady w Hiszpanii, czy powstały w latach 30. w Niemczech ruch Antifa. Ugrupowania antyfaszystowskie odtworzyły się mocno w latach 70. na skutek przeżywającego odrodzenie w Europie ruchu faszystowskiego. Działo się tak głównie w Wielkiej Brytanii, a z czasem w Niemczech (wspomniany ruch nazi-skinheads) oraz w Stanach Zjednoczonych (zwolennicy Ku Klux Klanu), a miejscami także Azji. Obecnie ruch faszystowski znajduje wielu nowych zwolenników na terenie Rosji i innych republik powstałych po rozpadzie Związku Radzieckiego, szerząc idee narodowej jedności.
[2] www.nigdywiecej.org.pl [Dostęp z dnia 31 marca 2008]
[3] http://cia.bzzz.net [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[4] http://www.czsz.bzzz.net/czarny/ [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[5] Obecnie dostępny jest numer 18 pisma.
[6] http://decentrum.bzzz.net/antifa/news.html [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[7] Wikipedia Polska http://pl.wikipedia.org/wiki/Antifa [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[8] http://antifawildeast.blogspot.com [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[9] http://narodowaantifa.blox.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[10] www.poznanskiczerwiec.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[11] www.ipn.gov.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[12] www.1944.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[13] http://harce.wordpress.com/category/antyfaszyzm/ [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[14] www.antyfaszyzm.friko.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[15] www.antyfaszyzm.fora.pl oraz www.antyfasz.fora.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[16] www.przestrzenmiasta.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[17] Chodzi o akcję zamalowywania obraźliwych, głównie antysemickich, rasistowskich i homofobicznych
napisów na ścianach i elewacjach budynków.
[18] Zob. www.instytut.tolerancji.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]; JP, Kolorowa Tolerancja: początek, „Gazeta
Wyborcza”, dodatek łódzki z 21 marca 2008, s. 6.
[19] www.kiluj.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[20] M.in. Redwatch Polska, powiązany z z neonazistowską organizacją Blood and Honour.
[21] http://www.jewish.org.pl [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[22] http://www.gazetawyborcza.pl/1,76842,4936759.html [Dostęp z dnia 31.03.2008]
[23] http://stencilpunks.mattrunningnaked.com [Dostęp z dnia 31.03.2008]